Zorlanmış şəhər
Ağaclar əyiləndə gözəl görünür, bəs insaanlar necə?

Bu günlərdə insanın fəvvarəni tapdalamağını öz gözümlə gördüm. Bulvarda yeni tikilmiş Biznes mərkəzinin qarşısındakı fəvvarəyə durub heyranlıqla baxırdıq. Hava qaralan kimi fəvvarə rəngbərəng işıqlara qərq olur. Balaca, yerdən bulaq kimi qaynaşan fəvvarə həmişə ətrafına insanları yığa bilir. Onun boyu o qədər balacadı ki, yayda sərinləşmək üçün ayaqlarını da yuya, çırmanıb qara mərmərin üstündə yalın ayaqlarını şappıldada bilərsən. Kimisi şəkil çəkir, kimisi sadəcə durub baxırdı. Bu an uzaqdan birisi qəti addımlarla yaxınlaşıb, bir neçə nəfəri əliylə itələyib irəli keçdi. O, ayaqqabısıyla fəvvarənin bir gözünü qapayıb qalibanə şəkildə bizə baxdı. Suyun şırnağını bir neç anlıq saxlayandan sonra gəldiyi kimi qəti addımlarla çıxıb getdi. Həmin an mən anladım ki, bu fəvvarə bizim üçün yox, onun üçün tikilib ki, arabir özünü qalib kimi duymaq şansı olsun.
Bu, bir nadan adamın axmaq hərəkəti deyildi. İndiyədək şəhərin fəvvarələri insanda nəsə böyük, əlçatmaz olduqları üçün heyrət hissi doğururdu. Fikir vermisizsə şəhərdə yeni tip fəvvarələr quraşdırılıb. Onların çəpəri, dərin hovuzu, keçilməz barısı yoxdur. Bulvardakı balaca fəvvarədə kimi Fəvvarələr meydanındakı mini fontanlarda nəinki əlləri, hətta ayaqlarını da islatmaq olar. Nədən bu boyda azadlıq verilib şəhər sakinlərinə? Bütün sahələrdə azadlıq boğularkən bunu balaca bir nəfəslk saymaq olardımı?
Şəhərimizin görkəmi göz qabağında dəyişir. Nəyisə sökürlər, nəyisə tikirlər, boşluqları bitkilərlə doldururlar. Bitkilərsə milli mentalitetdən uzaq, yəni «saçını burdurmuş», yaxşıca qayçılanmış, uyğunlaşdırılmış və səsi alınmış olduğundn bunun vahid siyasət altında baş verdiyini düşünməmək olmur. Şəhərimizdə hündür ağacların bilərəkdən qırılması şəxsiyyətlərin aradan götürülməsi prosesi ilə üst-üstə düşdü. Kimininsə başından basdılar, kimini didərgin saldılar, kimsə inciyib öz qınına qapandı. Elə həmin anda bayırda baltalanan palıdları, hündür çinarları, qol budaqlı tut ağaclarının zarıltısını elə bil ki, eşitmədik. Çünki başımız özümüzə qatılmışdı. Hündür ağacın şəhərə nə ziyanı ola bilərdi ki? Uzaqbaşı kölgəsində 2-3 adam oturub sərinlənər və söhbət edərdi. Yarpaq tökümü də ki, ildə bir dəfə olur, yığışdırdın, qurtardı. Bu şəhərdə nəinki bəni-adəm, hətta hündür ağaclar da vəzifəli şəxsin kabinetinə düşən işığın qabağını kəsə bilməz! Yumşaq kreslodan duran kimi bayıra çıxan məmur özünü hündür,əlçatmaz çinarın altında deyil, balaca karlik ağacların əhatəsində duymaq istəyir ki , şəstlə yanından keçib maşınına minsin.
Bu şəhərdə insanlar da, bitkilər də zorlanıb. Hündür ağacların öhtəsindən gələndən sonra yerində boyu uzağı metrə yarıma çatan çoxlu həmişəyaşıl ağaclar əkildi. Həmişəyaşıl ağaclar hər şeyə dözümlü insanların simvolu kimi şəhər sakinlərinə səbrli olmağı öyrətməlidi. Qarda, çovğunda, günəşin baş deşdiyi vaxtda da öz təmkinini saxlayan ağaclar insanlara susmağın, müqavimət göstərməməyin, iynəli olmaqdansa yumşaq, yolaverən olmağın canlı nümunəsi olmalıdı.
Qubernator bağının təmirindən sonra oranın yeni görkəminə alışmaq çətindi. Orda yaradılmış yaşıl kompozisiyaya söz ola bilməz, yaradanın əllərinə sağlıq. Əlağa Vahidin çay içdiyi, muğam ustalarının yığışmağı sevdiyi binanın (indi ora bom-boş və lazım olduğundan da təmizdir) qabığındakı kompozisiyada bir ağac var, adını heç botaniklər də bilmir. Bir igidin budu yoğunluğunda budaqları normal ağaclardakı kimi günəşə tərəf dartınmaq əvəzinə torpağa enib. İlk baxışda anlamaq olmur ki, bu bitkini təbiət zorlayıb, yoxsa insan. Bu yoğunluqda budağı yerəcən əyməyə yəqin bir neçə il lazım gəlib. Onu səbrlə, yavaş-yavaş əyərək az qala kökünü öpməyə məcbur ediblər. Yəqin ki, illər uzunu zorlandığından bitki məhv olmayıb və yeni görkəminə alışıb. İndi bu zorlanmış ağac zorlanmış insanların həyatını bəzəməlidi.
Bu şəhərdə çoxillik bitkilərin də kökünü kəsiblər. Hər il bağçalarda gözümüzü oxşayan çiçəklər solan kimi onu dibindən çıxarır və yerinə təzəsini əkirlər. Ona toxum verməyə, cücərməyə imkan yaratmırlar. Həmin o, fantastik gözəllikdə olan çiçəklər televizorda mədhiyyələr deyən gənclər kimidir, əyilib qoxlasan görərsən ki, iyi yoxdu. Deyirlər bu əcnəbi çiçəklərin heç toxumu da olmur ki, oğurlayıb bağçanda əkəsən.
Az qalıb, bir azdan Bakı şəhəri sakinləri qarışıq son dərəcə həlim, gözəl və itaətkar olacaq. Bir balaca evləri sökülənlər səs-küy salır, onların da işinə baxacaqlar. Guya ki, həmişəki kimi Xəzri əssə göydələndər onun qarşısını ala biləcək. Əsəcək və neçə minlik təmirinə baxmayaraq qapı-pəncərəni sındırıb tökəcək. İstəsə lap karlik ağacları, kolları kökündən çıxarıb atar. Əlbəttə ki, əgər istəsə. İstəməsə əcnəbi ağacların budaqlarını və yarpaqlarını sığallayacaq. Yazıqdırlar, onsuz da zorlanıblar…