İmpression baxış
Yaxud qalib gəlmək istedadı

Mənə elə gəlir, dünya istəiyr ki, biz ona tez-tez baxaq. Bəlkə biz deyib ümumiləşdirmə aparmağım da düz deyil. İncəsənət çoxdandı ki, xalqın deyil. Yəqin o, mənim baxmamı istəyir. Baxacam, sonra da yazacam, qoy dünya da bilsin. Bu gün ona impressionistcəsinə baxmam lazım. Yəqin bilərsiz, impressionistlər ilk dəfə molberti açıq havaya çıxardılar. «İmpression» sözü fransızca təəssürat deməkdi. Yəni ki, rəssam bu dəqiqə, bu işıqda, bu mənzərədə nə gördüsə onu çəkir. Beləliklə, rəsm üzərində əzablı, uzun-uzadı iş prosesi minimuma endi. Çünki sabah həmən yerdə, həmən tabloda və məsələn, peyzajda tamam başqa işıq və rənglər olacaqdı. Deməli nə çəkdinsə bu gün çəkdin. Həqiqət də budu…
Qaçhaqov həyatımızda bəlkə də bunun özü çox gözəldi. Bu günlə yaşa, indiki anı duy və yaxşı olar ki, ardını düşünmə. Alınmır! Bu gün səhər uşaq baxçasına yeni tariflərə uyğun artırılmış aylıq haqqı apardım. Arsızcasına məndən tualet kağızı da istədilər. 250 faiz bahalaşma adamı nəinki danışmağa, hətta yazmağa da sövq edər. Deyərsiz ki, böyük şey olmuşdu, dekabrda da artırmışdılar. Camaat etiraz elədi, yenidən endirdilər. Guya ki, camaata qulaq verən varmış kimi. Xeyr ha, onlar bu neçə ay ərzində başlarını sındırıb adamları zorlamağın yeni üsullarını da tapmışdılar. Keçən dəfə baxça bahalaşan kimi qruppanın yarısı uşağını çıxardı. Baxça boşalmışdı. Kiminsə evdə bekar nənəsi, ya da qonşuluqda uşağa 100 manata baxa biləcək birisi vardı, yəqin. Bu dəfə isə heç kim uşağını baxçadan götürmədi. Çünki ağıllı əmilər və xalalar tədbir töküb qərar qəbul eləyiblər ki, baxçaya getməyən uşağın məktəbə getməsində əngəl olacaq. Hünərin var, məsələn, 4 yaşında uşağını baxçadan indi çıxart. Görüm gələn il, məktəbə bir il qalmış ona fərli bir baxçada yer tapa biləcəksən, ya yox? Ona görə də dözəcəksən və nə qiymət qoysalar verəcəksən də. Deyəsən, bu «tablonun» sarısı çox düşdü, iyrənc göründü. Sarıya qorxu yoxdu, ona bir az göy qatan kimi yaşıllaşacaq. Bəlkə də yollarda əkilən yetim görkəmli bahalı və əcnəbi ağaclar kimi nə vaxtsa göyərəcək. Adı çəkilən məsələ indi tündməcaz görünür, sabah başqa işıqda, başqa kətanda tamam fərqli rəngə boyana bilər, inanın mənə.
Əslində hər şey o qədər də pis deyil. Hər halda mənim üçün. Prezidentin qərarı ilə jurnalistikaya və yazmaq cəsarətində olanlara ayrılmış məbləğdən mənə düşən payı əskinazın qatını açmadan aparıb verdim baxçaya. Necə deyərlər, Allah yetirdi. Gələn ayı da yetirər. İndi mən bu məsələyə nə rəng qatım? Biz bunlarla bacarammarıq! Zülmün ərşə çatmağını gözləsəm ayaq üstə görərərəm. Durub qırmızı-qırmızı kiminsə üzünə durum ki, düzgün eləmirsiz?! Boğulub zoğalı rəngə düşsəm də hay verən olmaz. Ara qatışar, sonra gərək ağ kəlağayı tapam ki, ayaq alta atam.
Onlara Samuray məktəblərinin qayda qanunlarını tətbiq eləmək də olar. Onu da bilərsiz, oralarda döyüşsüz qalib gəlirlər. Əlbəttə, bu çox çətindi, amma mümkündü. Bu mövzuda gözəl bir pritça da var: Deyirlər usdad Bokuden bir dəfə Biva gölündə qayıqda üzürmüş. Cavan samuray sataşaraq, cırnadaraq onu döyüşə çağırmağa cəhd edirmiş. «Sizin məktəb hansıdı?» deyə samuray soruşur. «Qılıncsız qalib gəlmək məktəbi» - deyə Bokuden cavab verir. Onlar ətrafdakı insanlara zərər vurmamaq üçün gölün ortasındakı balaca adada vuruşmağı qərara alırlar. Qayıq sahilə yan alan kimi cavan samuray tez-tələsik adaya atıldı. Onda Bokuden avarı əlinə alıb sahildən təkan alıb uzaqlaşmağa başladı. Cavan samuray isə adada çığıra-çığıra qaldı. Bu cığırışların cavabında Bakuden «Bax, qılıncsız, döyüşsüz qalib gəlmək məktəbi budur» dedi.
Bu dzen-buddist pritçasından ilhamlanıb mən də deyərdim ki, qələbə üçün heç də həmişə kiminsə, ya da özünün qanını tökmək lazım deyil. Həqiqətin gözünün içinə baxa bilmirsənsə eynək al və gözlərinə tax. Bilirsizmi, ilk dəfə qara eynəkləri kim taxıb? Bu, ilk dəfə Çində olub. Qanunlarla sirkdəki kimi janqlyorluq eləyən hakimlər gözlərinin ifadəsini gizləməkçün qara şüşəli eynəklər taxıblar. Mənnən olsaydı qara eynəklərdənsə çəhrayı eynək taxardım. Bir də ki, qara eynək həyatın impressionist rənglərini göstərməz. Ha denən ki, gözlərimi qoruyuram, həkim məsləhət eləyib, fərq eləməz, həyatın rənglərini bir-birindən ayıramazsan. İmpressionist tabloda hər şey gözəldi, rəngarəngdi, amma qatqarışıqdı. Tabloya yaxından baxmaq istəsən rəngli nöqtələrdən başqa gözünə heç nə dəyməyəcək. Bu tabloda rəsmi, xəttləri ayırmaqçün gərək bir neçə addım arxaya keçəsən. Rəsmdən aralandıqca hər şey sanki yerinə düşür, peyzajın da, portretin də cizgiləri aydın görünməyə başlayır.