Azadlıq simfoniyası

«Əgər siz qanadsız doğulmusuzsa,
heç olmasa onların böyüməyinə mane olmayın»
Koko Şanel

Sovet dönəmində təhsil almış musiqişünaslar, sənətşünaslar kusr işləri və referatlarında bolşevik inqilabının savadlısı, başbiləni sayılan Lunaçarskinin «Musiqi və inqilab» məqaləsindən sitatlar gətirməklə yazısının intellektual səviyyəsinin yüksək olduğunu vurğulamağa çalışırdılar. Adıçəkilən məqalədə deyilir ki, «Kim ki, musiqinin daxili həyatıyla yaşaya, bütün Kainatın və insan cəmiyyətinin musiqi tərəfəini görə bilmirsə o, inqilabı heç vaxt anlaya bilməz». Yəni ki, mahiyyət etibariylə musiqi və inqilab eynidir. Musiqidə bütün səslər, yaxud verilmiş konkret akkord (bir neçə səsin ahənginə akkord deyilir) həll olub harmoniyaya can atdığına görə sanki hansısa nirvana vəziyyətinə keçərək bütün patensialları sıfıra yendirir. Kainat da həmən qanunlarla işləyir, bütün mexaniki, termik və canlı potensiallar tarazlığa can atır və həll olunmasını tələb edir.
«Əgər siz musiqiyə qulaq asırsızsa artıq azadlıq yolundasınız» - bu fikri isə Azər Qaraçənli azadlıq seriyasından olan yazılarının birində demişdi. Əgər mən bu fikirləri auditoriya qarşısında desəydim mütləq cavabında «Bəs dünyanın bütün qaniçənləri, diktatorları klassik musiqini niyə dinləyirdi?» sualını mütləq gözləyərdim. Bunu indi xüsusi vurğulamırlar, amma Stalin böyük meloman idi. Klassik musiqini – Baxı, Haydnı, Mosartı, Şuberti, Bethoveti çox sevirdi. Musiqi üzərində modernist eksperimentləri görən gözü yoxuydu. Stalinin bioqrafiyasında bir maraqlı kadr var: Stalin bir dəfə dini baxışlarına görə konservatoriyanın professorluğundan qovulmuş Mariya Yudina adlı psinoçunun radioda konsertini dinləyirmiş. Pianoçu onun sevimli əsərini - Mosatrın 23-cü konsertini ifa edirdi. Əsər bitən kimi Stalin radioya zəng edib həmən konsertin qarmmifon valını səhər onun kabinetinə gətirməyi əmr edir. Heç kim cürət edib ona deyə bilmir ki, veriliş canlı idi və onun qrammafon yazısı yoxdu. Radio işçiləri qorxularından gecəylə bu konserti yazıb səhəri Stalinə çatdırmaq üçün təlaşa düşürlər. Orkestr səhərəcən məşq edir. Səsyazma zamanı gərginlikdən 2 dirijorun ürəyi gedir, yazını 3-cü dirijorla bitirməli olurlar. Amma val inqilab rəhbərinə vaztında çatdırılır. Minnətdarlıq əlaməti kimi «dahi rəhbər» pianoçuya o vaxt üçün çox böyük məbləğ, 20 min rubl mükafat göndərir. Mariya Yudina cavabında qayğıya görə minnətdarlıq edir və Stalinə yazır ki, günahsız insanların məhvində əli olduğundan onun günahlarının bağışlanmasına görə Allaha həmişə dua edəcəkdir. (Bu pianoçunu Sibirə göndərən, güllələyən də olmadı). Stalin öləndə həmən val onun axırıncı dinlədiyi val kimi patifonun üstündə idi. Pianoçu Sofronitski də Stalinin sevimli ifaçılarından biri idi. «Sovet əxlaqı uğrunda bariz döyüşçü» pianoçuya kakoinə aludəçiliyini də bağışlayırdı. Fondda həmən ifaçının kakoinin təsiri altında yazdırdığı konsertlər hələ də durur.
Dünyanı yəhudilərdən təmişləməyi hər çıxışında çığıran Hitler isə bunkerində tək qalanda yəhudi ifaçılarının çalğısına məmnuniyyətlə qulaq asırdı. Onun kolleksiyasında rus bəstəkarları Musorqski, Çaykovski, Raxmaninovun əsərləri ən çox dinlənilənlərdən idi. Bunu valların çox işlənməkdən əmələ gələn cızıqlarından bilmək olurdu. Əgər Hitlerdən bunu soruşsaydılar arxasıycan apardığı minlərlə əsgərlərə o hər gün yəhudi skripkaçı Quberman və pianoçu Şnabelin ifasını gizlincə dinlədiyini necə izah edərdi? Məncə o, deyərdi ki, bu musiqilər son dərəcə inqilabidir və insanı qanad açmağa vadar edir. Faşist ideyalarını isə Hitler Vaqner musiqisindən mənimsəyib.
Lenini də klassik musiqinin vurğunu kimi tanıyırıq. Leninin anası uşaqların musiqi təhsili ilə xüsusi məşğul olurdu. Atası isə evdə o dövrdə qadağan olunmuş mahnıları oxumağı seviirdi. Dünyanı alt-üst eləyəcək Volodyaya atasınan ifasında eşitdiyi musiqilərlə həmin bu qadağalara məhəbbətə yoluxur. Leninin ən çox sevdiyi bəstəkar Bethoven idi. Betxoven isə fransız inqilabının ideyalarına yoluxaraq bütün dünyanı «azadlığa yoluxdurmuşdu». Pudralı parikli kişilər və naz-qəmzəli zəngin aristokrat qadınlarının içinə dəbə etiraz əlaməti kimi pariksiz, dağınıq, buruq saçlarına əl darağı çəkib çıxmasına baxmayaraq hər dəfə alqış qazanan alman bəstəkar-Bethoven bütün dünyanı fransız inqilabının dalıyca apara bildi. 1919-cu ildə Lenin və hökumət üzvləri Böyük Teatrda Bethovenin «Eqmont» uvertürasını dinləyərkən aktyor «… həyatınızı dünyada ən qiymətli olan Azadlığa görə verməyi əsirgəməyin» sözlərini səsləndirəndə hətta Leninin gözləri dolmuşdu.
İndi bilmək istərdim ki, Avropaya inteqrasiyadan danışan, dünyəvi ideyaları dilinə gətirən, demokratiya qurmaq istəyən, azad cəmiyyətin inqilabi ideyaları üçün çalışan Azərbaycan xalqı, bəs siz nəyi dinləyirsiz? Uşaqlarınıza hansı musiqilərə qulaq asmağı məsləhət bilirsiz? Onlar «Bax, atam, anam bu musiqini zümzümə edərdi» deyib uşaqlarına nə danışacaqlar?..