Peyzaja sıçrayış

Rejisyor Alen Kornonun «Qorxu və həyəcan» filmində yaddaqalan bir səhnə var ki, məni köşə yazmağa təhrik elədi. Filmin qəhrəmanı Ameli, Yaponiyada doğulub Belçikada yaşamasına baxmayaraq özünü yapon kimi duymaq istəyir. Ömrü boyu arzuladığı kimi ona Yaponiyaya qayıdıb məşhur firmada müqavilə bağlamaq nəsib olur. Ofisə gələn kimi göydələnin nə bilim neçənci yüksək mərtəbəsindəki pəncərə onu özünə cəlb edir. İşinin ilk günündə «Mən özümü pəncərədən atdım» deyir. Qəhrəman bunun adını «Peyzaja tullanma, ya da peyzaja sıçrayış» qoyur. Uçurmuş kimi əllərini açır və 2 saniyədən sonra buludların arasında uçduğunu zənn edir. Hündür binaların təpəsindəki meydançalara boylanır, şəhərin küçələrinə, ordakı hərəkətə yuxarıdan göz gəzdirir.
Göydələndən nədi, hətta 9-cu mərtəbədən aşağı baxanda adam bir az hürkür. Adama elə gəlir ki, ayaqlarının altında heç nə yoxdur. Bir addım eləsə göydən asılı vəziyyətdə qalar. Amma bu da illüziyadır. Sadəcə insan həmişə uçmaq istəyib. Quşlara həsəd aparıb. Uça bilmədiyi üçün Yaradana nə qədər irad tutub. İnsan üçün uçmaq əslində problnmlərdən qaçmağın bir yoludur. Çünki göydə də səndən başqa uçan adamlar olsa heç kim uçmaq istəməz. Hamı uçarsa göydə də tıxac yaranar. Oranı da zibilləyərik. Amma nə qədər ki, uçmağı bilmirik bizimçün göylər əlçatmaq olaraq qalacaq və pərvaz etmək arzusunu ürəyimizdən çıxara bilməyəcəyik.
Yəqin bunu paraşutdan tullananlar daha yaxşı bilər, özünü göydən yerə atanda hər şeydən yuxarıda olduğunu heç olmasa bir neçə anlıq duyursan. Evlər kimi problemlər ayağının altındadır, başının üstündə yox. Yerdə ola bilər sən adi, bir çoxundan boyca alçaq, bəzilərindən kifir, bəzilərindənsə uğursuzsan. Göydə isə bərabərlikdi sanki. Göy insan üçün arzuladığı cənnətin simvolu kimidir. Amma filmin qəhrəmanı kimi uçacaq olarsaq peyjaza qovuşma məqamı da var. Onda sən peyzajın bir parçası olursan. Amma bu peyzaj səni udmur, içində əritmir, heçə döndərmir. Sən onun müxtar parçası kimi onu izləyir və ona qovuşursan.
Bakı amfiteatrı da uçmaq üçün çox rahat və kasıbsayağı bir yerdir. Hər kəsin «novostroykada» evi olmaz ki, arabir zibil yeşiklərinin üstündən bir qanad çalsın. Bu mənada kasıba Bakıda yaşamaq sərf edər. Çünki uçmaq istəsə 20 qəpik avtobusa xərc çəkib Yeni Yasamalın hündürlüyünə yollanar. Burdan lap 5 mərtəbədən də baxanda bütün şəhər ayağının altındadır. Bilmirəm nədənsə şəhərə Günəşli tərəfdən uçmaq olmur. Ordan baxanda hər şeyi boz və tutqun görürsən. Sahili qucaqlamış Bulvar da cəzb eləmir. Yəqin Cünəşlidən baxanda günəşə arxa çevirməli olursan, ona görə. Bir də ki, uçmaq istəyənə nə var ki, istəsə Nərimanov heykəli yanındakı el arasında «40 pilləkən» adlanan yüksəklikdən start verər.
Vaxt vardı Bakının əfsanəvi amfiteatrını görmək üçün bura ən layiqli yer idi. 20 il əvvəl bundan uçası olsaydın həqiqətən də bütün evlər ayaqlarının altında olardı. Burdan uçanlar çox olurdu. Orda yerləşən dayanacaqda əksəriyyəti arxasını yola çevirərdi. Adamlar avtobusun yoluna deyil şəhərin peyzajına baxırdılar. İndi burdan uçmaq çox təhlükəlidir. Peyzajda yeni, ucu biz elementlər, uzun-uzun göydələnlər, tərs uşaqlar kimi üzünü hərəsi bir yana çevirmiş binalar əmələ gəlib. Burda uçsan bir neçə saniyəyə ya ilk binanın artıq ağardılmış, nöyütdən abır-həyası qaralmış üzü yuyulmuş fasadına dirənəcək. Ya da xəyalların yerə yağlı kökə kimi çırpılmamışdan əvvəl heyrətdən böyümüş sifətini yenəcə göylərə dirənməyə başlamış müasir binanın güzgülü şüşə fasadında görəcəksən. Ona görə də bu şəhərin adamları uçmaq istəmir. Özünü peyzaja çırpmaq, rənglərin içində ağnamaq, sağa, sola dönüb hər yerdə nizamlı hərəkətdən ləzzət almaq da kiməsə cəzbedici görünmür.
Şəhəri elə bil qurt basıb. Artıq ölmüş cəmdəyi isti havada saxlasan necə onu qurt basarsa eləcə. Maşınlar bir-birinin ardınca sürmək istəmir, hamı irəli çıxmağa çalışır. Adamlar enli yolda bir-biriylə toqquşurb sonra deyinir, söyüşür, ən yaxşı halda nırçıldayır. Binalar yolların havasını kəsir, yollarsa suyun qarşısını. Ona görə də yağış şəhərin küçələrində sürünür, asfaltı yuyub aparır. Vaxt vardı şəhərə gəlmiş adam ona vurulurdu. Bakıda yaşayanların, köhnə bakılıların əksəriyyəti şəhərin vurğunudur. Artıq onlar da şəhər peyzajına baş vurmaq istəmir. «Bakı sirrləri» adı altında bir layihə vardı. Onun aparıcısı Fuad Axundov şəhərdə girmədiyi deşik, danışmadığı bir əhvalat qoymadı. Amma o da indi Bakı peyzajından qaçıb. Ondan soruşanda ki, «Xaricdə bu qədər sevdiyiniz şəhər üçün darıxmırsız ki?» sualına o, «Mənim sevdiyim şəhər artıq yoxdu» cavabını verdi. Adı mətbutdan düşməyən, yaxşı reytinqli televiziya verilişləri seriyasının aparıcısı indi Kanadada hansısa şirkətin keşikçisidir. Budkada oturub maşınlar keçəndə şlaqbaumu qaldırır.
… Həmişə belə olub, uçmaq istəyən kimi mütləq kimsə sənin ayağından çəkib yerə salır. Bayaq adını çəkdiyim filmdə də elə oldu. Şirkətin rəhbəri pəncərədən bayırı marıtladığına görə qızın üstünə çımxırdı…