Dilim dilim olasan, dilim!

İncə biyo be rəftəni
Pişik apardı küftəni

Nənəmin dilindən

Bu yaxınlarda qəribə bir səhnənin şahidi olmuşdum. Kifayət qədər məşhur prodüsser ondan da məşhur olan bəstəkarla məsləhət eləyirdi ki, görəsən məşhur fars muğənnisi Ququşu Bakıya gətizdirsək necə olar. Bəstəkarsa dedi ki, Ququşun Bakıya gəlişi bomba partlayışı kimi bir şey olacaq və bu çox təhlükəlidir. Dözməyib çox da uzun olmayan burnumu söhbətə «soxmağa» ürəkləndim. Çünki indi ürəyimizin yumşaqlığındanmı, yoxsa cibimizin zənginliyindənmi çal-çağır Dilarə demiş şəhərin bacası da, qapısı da, lap elə nəfəsliyi də hər gələnə taybatay açıqdı. Türkləri demirəm, burdan-buradırlar, şəpitnən də gələ bilərlər. Elton Gona, Patrisiya Kaasa yer olan məkanda Ququşa bir qırıq səhnə tapılmayacaq? Marağımın əvəzində təxminən belə bir cavab aldım: Ququş əsrlərlə azərbaycanlıların beyninə yeridilmiş fars intonasiyalarını yenidən oyada bilər! Baho! 150-200 il, yəni rusların ərazilərimizi qamarlamamışdan əvvəl hamı bu intonisiyada danışırdı. Köklü bakılılar hələ də duzu «nəməkdana» tökür, indiyədək 80-ə «həştad» deyir, əsəbləşəndə «həftadı»nı yandırır, hərdən də «xub» deyib razı qalır. İntonasiyanın gücünə bax bir! Həri…
O vaxtdan bəri bakılılar mühafizəkar mövqeydə dayanıb ona «bakılılar farsdır, tatdır» deyənlərlə hələ də çarpışır. Nolsun, türklüyünü sübuta yetirə bilməyiblər ki. İndi bu mübarizəyə rus dilində danışanlar da qoşulur. Onlara «rusdur» demirlərsə də «ruslaşıblar» yarlıkını çoxdan yapaşdırıblar. İndi «şəhərli» və «əyalət adamı» ağzını açan kimi özünü büruzə verir. Qəribədir ki, bu kültür laylar bir-birinə qarışmadan yanaşı yaşayır. Öz aramızdı, amma bir-birini o qədər də bəyənmir. Fars intonasiyasıyla, ya da rus dilində, rus intonasiyasıyla danışanlar əslində millətinə xilaf çıxmış yox, sadəcə dövrünün oxumuş adamlarıdır. Əgər dünyanı rus dili vasitəsiylə qavrayırsansa səs yaddaşın dilin intonasiyasını yadda saxlamazmı? Filmlərə rusca baxmaq ləzzətini, kitabları bu dildə oxumaq kefini yaşayıb fikrini səninlə eyni tonda danışanlarla bölüşürsənsə milliyyətin dəyişir? Podumayeş, dünya dağılmadı ki! Vsyo e, bu mövzuda bütün toçkaları uduzmuşuq. Da,da, da…
Köşənin mövzusu barədə düşünərkən məni çoxdandır ki, incidən bir suala cavab tapdım deyəsən. Uzun müddət türk serialları bəlasına mübtəla olmuş Azərbaycan televiziyasının məqsədini anlaya bilmirdim. İndi başa düşürəm ki, türk seriallarında günümüzün çalarına uyğun olan acı sevgidən, intiharlardan, kasıblıqdan, ayrılıqlardan doğan o qədər yalvarış, zarıma intonasiyaları spektri var ki, qaragün xalqa çox lazımdı. Türk serialları başqa dili yəni müasir sayılan rus, avanqard olan ingilis dilini öyrənə bilməyənlərə bir növ əlavə paraşut kimidir. Yəni ki, zəhmət çəkib özünü ora bura vurma, səninçün hər şey artıq hazırlanıb, yavrum. Televizoru açıyorsan, baxıyorsan və xoşbəxt oluyorsan. Əvət…
Milliyəti seçmirlər, amma ləhcəni ki, özün seçirsən. Türk havalarını dinləyənlərə indi «çuşka» deyirlər. (Keçmişdə milli havanı dinləyənlərə belə deyərdilər. İndi yəqin ürək eləmirlər. Milli qürur və sair iradlar…. Başa düşürsüz də) İngilis ləhcəsində danışanlar xarici musiqiləri bəyənir. Bu layın uşaqları analarına «Bəsdir də, ana» əvəzinə «İnaf də, mazə» deyib etiraz eləyir. Bəzən qulaqcığında meyxanayla, ya da toyxana havasıyla özünü təsdiqləməyə cəhd eləyən etiraz formalarına rast gəlmək olur. Onlar kənardan səs yaddaşında terror yaratmağa cəhd eləyən diversantlara bənzəyir. Fars muğamını dinləyib fars ədəbiyyatını oxuyub dilin avazını götürmək olursa, filmləri rusca tamaşa eləyib, dünya ədəbiyyatını bu dildə öyrənmək olursa, türk ruhunu türk filmlərindən, şarkılardan, türkülərdən almaq olursa mənim dilimin, BİZİM dilimizin avazını hardan öyrənməliyik. Yenə də ananın laylasından?! Hamı da özünü elə bil öz avası olan dilimiz də, musiqimiz də, ədəbiyyatımız yoxmuş kimi aparır. Təklifim var, epotaj jeşt kimi, yəni kütləni heyrətləndirmək məqsədilə sırf azəricə danışaq! Öz avazımızda, öz musiqimizdə, öz ləhcəmizdə…. Okeymi? Yes….