Zibillikdən doğacaq güllər

Patrik Züskendin «Ətriyyatçı» əsərində Parisin belə təsviri var: «O vaxtın şəhərlərində müasir insanların təsəvvür edə bilməyəcəyi üfunət vardı. Küçələr peyin, həyətlər sidik, pilləkanlar çürümüş taxta və siçovul ifrazatı, mətbəxlər pis kömür və qoyun piyi, havasız otaqlar qalaqlanmış toz iyi verirdi. Yataq otaqları çirkli döşəkağı, nəm çəkmiş tük balışlarının, gecə vazalarının kəskin və bir qədər şirin buxarlarını qoxuyurdu. Dəbbəxanalardan zəhərli qələvilərin, sallaqxanalardan isti, təzə qanın qoxusu gəlirdi. İnsanlar tər qoxusu və çirkli paltar iyi verir, ağızlarından çürük dişlərin, qarınlarından soğan suyunun iyi gəlirdi. Qocalanda onlar köhnə pendir və çürümüş süd və ağrılı şişlərin qoxusunu ətrafa yayırdılar. Çaylar da, kilsələr də, körpü altları, və həyətlər də üfunət iyi verirdi. Kəndililər kimi keşişlər də, ustanın şəyidi kimi arvadı da, bütün zədacan nəsli, lap elə kralın özü də vəhşi heyvan kimi, kraliça isə qoca keçi kimi üfunət qoxuyurdu. O vaxtlar bakteriyalarla mübarizə eləyə bilmirdilər deyə dağıdıcı ya, qurucu olmasından asılı olmayaraq insanın hər hansı bir işi, doğulan və ya çürüyüb məhv olan həyatı üfunətlə müşayiət olunurdu. Təbii ki, Fransanın ən böyük şəhəri olduğundan Paris ən üfunətli şəhər idi...»
Adamın inanmağı cəlmir! Məhəbbət şəhəri, ətirlərin vətəni Parisin belə günü də olubmuş. Belə təsvirləri oxuyandan sonra özümüzə, bu günümüzə şükür eləməyim gəlir. Amma qürurlu keçmişimiz haqqında əfsanələrdən, az qala «biz seçilmişlərdənik» deyən və bizi inkişaf eləməy qoymayan axmaq fikirlərdən qurtula bilsəz siz də təsvirlər arasında bu günümüzün güzgüdəki əksini görə bilərsiniz. Özü də bu günümüzün, yəni 21-ci əsrin müasir şəhərinin reallığını. («Neçə əsr arxada qalmışıq?» sualının cavabını özünüz axtarın.)
Bilmirəm, natəmizlikdə millilik anlamı var, ya yox? Amma şəhərimizin təmizliyinin keşiyində duranların işinə münasibətindən milliyyətini tanımaq çətin deyil. Tozdan qorunmaqçün, yoxsa tanımasınlar deyə üz-gözünü yaxşıca sarısalar da küçə xadimələrinin kimliyini tanımaq çox asandı. Azərbaycanlı süpürgəçilər küçəni küləyə qarşı süpürür. Küləyi əskik olmayan şəhərimizin zibilini topalayıb küləyin onu iki saniyədən sonra dağıtmasının fərqinə heç varmır. Külək zibili üzünə çırpsa da tələsmədən ardını süpürür. Həmin bu işi görən məsələn rus milliyətli süpürgəçiləri heç olmasa külək istiqamətində süpürür, elə həmin küləkli şəhərimizdə. Bu o deməkdi ki, süpürüldü, ya yox, təmizdi, ya çirklidi – bunlardan heç biri azərbaycanlının vecinə deyil. Bizim evdar xanımlar, hətta vasvasılıq dərəcəsində təmizkar olanlar da evini süpürür, sonra qapını açıb zibili bayıra atır. Elə bil ki, bayırla əlaqəsi heç yoxdu, yaxud zibil yenidən evinə qayıtmayacaqmış. Yaxud, mağazanın qabağını süpürən xadimə yır-yığış eləyib zibili tez-tələsik qonşu dükanın qabağına itələyir. Yəni ki, «məndən keçdi, sonrası nə olursa olsun». Bu gün biz özümüzün də, hələ bizdən əvvəlkilərin də zibilini yığışdırmaq məcburiyyətindəyik deyən zibil içində yaşayırıq. Bilirsiz ki, zibil təkcə küçələrdə olmur.
18-ci əsrdə qoxuyan, çürüyən, iy verən Paris az keçmədi ki, inqilab elədi. Durğunluğundan, hərəkətsizliyindən, çürüməyindən bezib ona lazımsız gələn fikirləri beynindən, inkişafa mane olanları həyatından silib bütün dünyaya «Azadlıq, qardaşlıq, bərabərlik» şüarını bəxş elədi. İndi biz azadlıq olmasa da əsil Paris ətirinin uğurlu imitasiyasını tapanda sevinirik. Ləzzətlə ətirlənib adam arasına çıxırıq və sivil obrazımızla fəxr edirik. Azadlıq şüarıyla ətirlənmək olmur, təəssüf!.. İnanıram ki, nə vaxtsa biz də kabab qoxusundan, soğan qovurmasından, lap elə toyuq qızartmasının iyindən bezib beyinlərdə inqilab edəcəyik. Beyinlərdə olan inqilabı dubinkayla döymək olmur, adını xuliqanlıq qoyub televizorda lağa qoymaq da mümkün deyil, sanksiyasız adlandırıb şəhərin ucqarına qovlamaq da heç kimin səlahiyyətində deyil. Məncə lap az qalıb, çünki içimizin çirkabından da, hayatımızın üfunətindən də hamı bezib. «Mənim təmizliyim, mənim şəhərim, mənim ölkəm» deməyə aparan yolda cəmi bir addım eləmək lazım gələcək...