Donmuş həqiqətlər
Düzənlənməmiş sərgidən şəkillər

Biz elə bilirik ki, keçmiş artıq yoxdu. O, qeyb olub, dəyişib, başqalaşıb. Gələcək də yoxdu. O, hələ ki, yaranmayıb, gəlməyib, düzəlməyib. Keçmişin gələcəyə çevriləcəyi ana biz indi deyirik. Bizimçün bir tək bu an var. Əvvəllər o imkan şəklində idi, indi isə xatirələr şəklində olacaq. Amma bu burcə qısa an da fiksiyadır. Çünki onun ölçüsü yoxdu. Ona görə də deyə bilərik ik, indi də yoxdu. Çünki heç vaxt onu tuta bilmirik. Tutduğumuz isə ani olaraq keçmişə çevrilir. Əgər bu fikirdə dayansaq etiraf etməli olacağıq ki, dünya da yoxdu. Yalnız onun yanıb-sönən illüziyası var ki, onu dayandırmağa insanın qüdrəti çatmır. Yaşamın hansısa anında parlayan ucuna həyat deyirik. Bu anın ucundan tutub sonu naməlum ölkəyə, yəni gələcəyə səfər etməkdəyik. Biz hər anın doğulub öldüyü bir dünyada yaşayırıq. Burda heç bir an geri qayıtmır. Belə məqamlarda fotoaparatlar çox lazımlı alət kimi görünür…
… Novruz bayramı şənlikləridir. Şəhər adamla doludur. Səhərdən ayazlı, hələ şaxtası sınmamış yaz havasında artıq göyərmiş Novruz personajları get-gəl etməkdən əldən düşüblər. Keçəllər və kosalar yığışıb altı deşik vedrədə zibil yandırıb qızınırlar. Bahar qız neylon paltarının jığ-jığından daha da üşüyür və itələşib vedrə ətrafında özünə yer tapır. İsti əvvəl əllərini, sonra ürəyini qızdırır. Vedrədəki zibil də özünü odun bilib bayramsayağı əhvaldadır.
… «Bakının arbatı» adlanan hissə hələ təmirdən və boşaldılmamışdan əvvəl. Bir həftə öncə yağmış və artıq ərimiş qar plitələrin arasına yığılıb və donub və nağışlara bənzəyir. Uzaqdan qoşa nağara səsi gəlir. O qədər ustalıqla çalınır ki, elə bil fonoqramdı. Yaxınlaşanda nağaraçının real olduğunu görürsən. Üzüqoyulu çevrilmiş plastik vedrədə taxta çubuqlarla elə çalır ki, elə bil Sarayın səhnəsində 2 min tamaşaçının qarşısındadı. Görkəmin və səsin qeyri adi təması.
… Fontanlar meydanında balaca körpə dırmaşıb fontanın birində çimir. Təzə, qara fontan avanqard üslubda olduğundan nə çəpəri, nə qırağı var deyən ora dırmaşmaqçün ayaqqabılarını və komplekslərini tullasan bəsdi. Körpə ayaqlarını suyun içində şappıldadır və valideynlrinə acıq verir. Böyüklər isə həmişəki kimi yaş olmaqdan qorxur. Elə hey çağırırlar və «Tez ol, düş» deyib hədələyirlər. Uşaq heç olmasa bir neçə dəqiqəlik hakimiyyəti əlinə aldığına görə xoşbəxtdi və mırıq dişlərini işardır, arabir bezəndə isə artıq yaş olmuş popuşunu dombaldıb hamını əyləndirir.
… Bulvarda skamyalardan birində saç-çaqqalı qocalıqdan deyil, mərhumiyyətlərdən ağarmış qoca oturub. Qarşısına papaq qoyub ki, hər dəfə əlini açmalı olmasın. Amma o, gözünü gedib-gələnə deyil kitaba dikib. Oxuduğu Bulqakovun «Master və Marqarita»sı bu gün çörəyini əvəz edəcək deyəsən. Arabir bulvarın pişikləri yaxınlaşıb özlərini qocaya sürtürlər. O, başını kitabdan ayırmadan əlini pişiyin tükünə toxunduran kimi pişiyin bir gözünün rəngi dəyişir və bir anlıq bərq vurur. Qocanın bu metamorfozlara baxmağa vaxtı yoxdu. Qonşusu Fatma qarı keçən gecə süpürgəyiə minib uçmaq istəmişdi. İndi o, bunun üsulunu kitabdan öyrənməliydi.
… Bakının dəfələrlə təmir olunmuş asfaltında yaranmış gölməçədə su dalğalanır. Suya hardansa neft dağılıb deyən gün şüaları onu spektrin rənglərinə boyayır. Ətrafda yeganə gölməçə olduğundan quş suyu burdan içməli olur. Neftli gölməçədən su içən quşun neftin bazardakı qiymətindən xəbəri yoxdu. O, neftə görə çarpışan adamları da başa düşmür. Axı neft suyun tamanı pisləşdirib. Onu yemək də, içmək də olmaz.
… Uşaq televizor qarşısında çaşqın halda oturub. Anlaya bilmir ki, valideynləri hər gün bu kadrlara çatanda niyə kanalı keçirirlər. Axı onlar «Lider» kanalındakı xəbərlərə həmişə baxırdılar. Eyni süjeti dəfələrlə vermiş kanala niyə baxırlar görəsən? Kanalı dəyişsələr də o, artıq burda göstərilən qızın üzünü əzbərdən bilir, küçədə görsə o saat tanıyacaq. Valideynləri imkan versəydi 1-2 dəfə də baxmaqla titrlər arxası mətni də əzbbərləyərdi.
… Müəllim yoxlama dəftərlərini qarşısına qalayıb, amma əli işə yatmır. Uşaqların gözləri də bu gün ona etinasız və soyuq görünür. Tələsməlidi, çünki evə gedib «Mən müəllim olmaq istəmirəm, məşhur olmaq istəyirəm!» deyən tələbəsinə dərs deməlidi ki, işığa görə yığılmış borcu ödəyə bilsin.
… Parlamentin yeni tərkibi təsdiqləndi. Fotolar sırayla göstəriləndə cizgilərdə fərqi tapmaq çətinləşir. Adama elə gəlir ki, bunu artıq bir dəfə yaşamısan, həmin üzləri artıq görmüsən. Onlar obyektivə qürurla baxır, çünki onları milyonlardan seçiblər. Kreslonun sehri yaxınlaşdıqca fərq etməz ki, seçiliblər, yoxsa təyin ediliblər. Onlar minnətdar olmağı bacararlar.
… Kim deyir ki, keçmiş bir daha təkrarlanmayacaq? Axı biz bir dəfə bu səhvi etmişdik !..