Həyati natürmort

Dünya, reallıq, həyat, Yer kürəsi…. Daha sonra gündəlik yaşayış, qaçhaqaç, «Səhər naxıra, axşam axura» prinsipiylə süzülən gündəm, mənzilimiz, gecə və gündüz, pis və yaxşı, sən, mən, biz… Bəlkə bütün bunlar yoxdu? Bəlkə «Matritsa» filmindəki kimi yaşayırıq və reallığın əsil üzünü hələ ki, görməmişik. Filmi xatırlayarsız, insanlar sanki yaşayırmış kimi özünü hiss edərkən məlum olur ki, onlar əslində yatıb və bütün hadisələr onların beynində baş verir. Bəlkə biz də beynimizdəki informasiyanı oxuyacaq əlifbanı hələ öyrənməmişik? Bəlkə bütün bunlar yoxdu? Biz yaşadığımız reallıq barədə heç nə danışa bilmiriksə niyə də belə düşünməyim.
Hər şey insan düşündüyü qədər mürəkkəb deyil. 10-15 adamı eyni reallıq parçasıyla üzbəüz qoyaq. Bu həyat peyzajı, ya da masa üzərində qurumuş meyvədən ibarət natürmort da ola bilər. Mənzərəni seyr edənlərin hamısı gördüyünü fərqli təsvir edəcək. Qurumuş meyvə kimdəsə xatirələr oyadacaq, kimdəsə çürük meyvəyə ikrah duyulacaq, kimsə etinasızcasına quru meyvənin qabığına gözünün ucuyla da baxmayıb onun nə vaxtsa gözəl olduğunu düşünməyəcək. Deyəcəksiz ki, bu, insan psixologiyasıdır. Bəlkə bu, elə bir insan duyumundan, elmdən də yuxarıda dayanan bir şeydi?
Real hadisələrə fərqli baxış bucağını, adilikdə gözəllik axtarmaq cəhdini müxtəlif dövrlərdə incəsənət adlandırıblar. İncəsənət başlayan yerdə elm susur. Çünki elm deyir ki, paralel xəttlər heç vaxt kəsişmir! Amma elmin sözünə baxan kimdi? Axı elm teleportasiyanı (ani olaraq bir yerdən o biri yerə köçürülmə), telepatiyanı (fikir oxuma), levitasiyanı (insanın köməkçi aləti olmadan uçması) izah edə bilmir. Elm hətta sevginin nə olduğunu başa salmaqda acizdi. Gah deyir, fiziki hadisədi, gah da deyir ki, kimyavi prosesdi. Sözü qurtaranda hər şeyi psixologiyanın üstünə yıxır. Deyir ki, neynəsin, insan sevməsə dayana bilmir. Mən istəyirəm ki, elm mənə izah eləsin, insanlar bir neçə saniyə ərzində o biri dünyaları necə gəzib gələ bilər? Ömründə görmədiyi, bəlkə min il əvvəl yaşamış adamlar barədə informasiyanı hardan oxuya bilər? Arxioloji qazıntılar nəticəsində tapılmış telefon hissəciklərindən necə xəbər tuta bilər!? Axı bu qazıntının yaşı 100 min ildir, bunu isə elm deyir.
Bəlkə reallıq tamam başqa bir şeydi? Bəlkə bu saat paralel dünyalarda çox vacib qərarlar qəbul edilir və məhz sənin səsin, fikrin burda həlledicidir? Bəlkə elə indilərdə başqa zaman ölçüsündə qanunsuz eyvanımın altından qatar keçir? Hər dəfə relsləri danqıldadıb keçəndə qatar basdırdığımız trubaya dəyib qəzaya düşür? Ya da sökülən evlərin əksəriyyətti kosmik qanunları pozurmuş deyən buldezerin ağzına verilib. Məhkəmə iddiaçılar bunu bilirmiş, amma bizə demirlər. Bəlkə bizim fikirlərimiz hansısa dünyaların daşı, qumu və sementidir? Orada da total tikinti şəraitidir. Bunu heç kim bilmir, demək olar ki, buna heç kim inanmır. Amma inananlar var. Bəyəm bizə demyiblər ki, o dünyada ilk qarşılaşdığımız öz əməllərimiz, fikirlərimizdən yaranan obraz olacaq? Bu obrazın rəsmini indidən çəkirik.
Reallığın obyektivliyinə inanmayanlar həmişə olub. Onlar az qala anadangəlmə duyğuyla bilib ki, incəsənət obyektlərin təsviri üçün deyil. Natürmort çəkirsənsə meyvənin tamını çəkməlisən, adam çəkirsənsə onun içalatını. Onlar inanıb ki, müəyyən bucaqdan baxanda bu obyekt bəlkə də heç yoxdu. Kubistlər bunu çox uğurla nümayiş edir. Kubik predmetlərdən ibarət tablonun qarşısında dayanan adam heç olmasa bir neçə dəqiqə gözünü ordan çəkməyib rəsmin nə demək istədiyini, kubların, üçbucaqların arxasında nə olduğunu düşünməyə məcburdur. 20-ci əsrin simvollarından biri sayılan rəssam Pikasso deyirdi: «İncəsənət yalandı. Amma bu yalan bizi düzünü danışmağa məcbur edir. Heç olmasa bizim öz anlamımızdakı həqiqəti deməyə…».
Dünya pisdirsə deməli günah ona baxan gözlərdədi ki, yaxşı görmür. Onu həkimə aparmaq, müalicə etmək, alınmasa heç olmasa eynək geyindirmək lazımdı. Ona görə də gələn dəfə nəsə «çəkmək» üçün fırçanı əlinə alanda, nəçə «yaratmaq» üçün klaviatıraya döyəcləyəndə bil ki, bu hardasa yaranan bir obrazın «gözlərinə sürmə çəkir». Pikasso deyirdi: «İnsanın profilini çəkmək üçün bir yox, üç burun çəkməlisən ki, oxşasın».
Hamımız rəssamıq və hər hərəkətimizlə, fikirlərimizlə yeni dünyaların rəsmini çəkirik. Axtarırıq, forumlara qoşuluruq, musiqi diləyirik, rəsmə baxırıq, müasir və yeni olan hər şeyə tamarzı olduğumuzdan yeniliyi az qala burnumuzu küləyə tutub axtarırıq, iy çəkirik. Aha, deyəsən budu! Yox, alnmadı, yenə irəli. Ardını yaşayırıq, irəliləyirik. Bəzən elə bilirik ki, həyatın içində yox, paralel dünyalarda addımlayırıq. Yaradıcı adamlar bilir ki, paralel xəttlər həmişə kəsişir…