Bös-böyük partlayışlardan sonra
Din keçmişin, elm gələcəyindirmi?

Bioloqlar daha yaxşı bilər, dünyanın ən adi mikroorqanizminə mikroskop altında baxanda dünya adamın gözündə böyüyür. Bir damla qanda o qədər canlılar qaçışır, toqquşur, münasibət qurur, ölür, bəlkə də ölənlərə yas da tutur. Bioloqlar deyir ki, hansısa mikroorqanizmə, məsələn ən adi lyambliya qurduna miroskop altında baxanda o elə bil ki, nəzarət altında olduğunu duyur. Lyambliyanın quruluşu elədir ki, sanki 2 gözü də var. O, ən adi günündə, ən adi həyatında yaşayanda, yəni insanın bədənində oturuşub onun yediyini yeyib, içdiyindən dadanda mikroskop altına düşən vaxtını hiss edir. Nəzarətçinin gözü hara gedirsə arxasıyca boylanır. Bu fakt naşı bioloqları, işə təzə başlamış laboratoraiya işçilərini bir az qorxudur. Çünki düz mikroskopa baxan layambliyanın baxışlarına dözməli olur.
İnsan da arabir nəzarət altında olduğunu duyur. Gözünü göylərdən çəkmir, hər addımında kiminsə sehirli iştirakını hiss edir. Lyambliyadan fərqli olaraq insan kimin nəzarətində olduğunu bilir, Allahını tanıyır. Amma elə həmin lyambliya kimi onun nə təsvirini verə bilir, nə də Allahın ona münasibətini öyrənə. Məqsədimiz lyambliya qurduna Allahın kimliyini izah etmək deyil, onsuz da anlamayacaq. Əgər kiməsə lyambliya və insan arasında paralel aparıb qulağına Allahın deyil, ranqca nisbətən aşağı məxluqların nəzarətində olduğunu desən ağzından vurarlar və dediklərini küfr sayarlar. Hamı mütləq baş komandanın özü də şəxsi nəzarətində olduğunu zənn edir və özünü onun bir növ ev heyvanı kimi saxladığı sevimli və seçilmiş məxluqu sayır. Bu, bir növ paranoyadır. Müsbət mənada paranoya. Kimsə laboratoriya şüşəsi üstündə hərəkət etdiyini heç ağlına da gətirmir. Adam var heç birhüceyrəli lyambliya qədər də deyil, kimliyini anlamır.
Əgər lyambliya mikronlarla ölçülən bədəni və bizim anlamımızda olmayan ağlıyla bizi görürsə, daha doğrüsü hiss edirsə niyə biz özümüzdən ali qüvvələri duymuruq? Minilliklərdir ki, elm və din bir-birinin ətini didir və razılığa gələ bilmirlər. Keçən il «Allaha inam və elm arasında ziddiyyət yoxdur» deməsiylə aləmi bir-birinə qatan «İnsan genomu» layihəsinin rəhbəri Frensis Kollinz hara getsə sual verənlərin içində Riçard Dokinz adlı opponenti olur. «Allaha inam intellektə xəyanətin zirvəsidir» deyən Dokins dini kütləvi miqyasda virus sayır və təkamülü ləngitdiyini deyir. Dində ümidləri qırılmış alimlə keçmiş ateist-genetik səsi batanacan mübahisələr etsələr də sonunda heç kim qalib gələ bilmir. Hər iki cəbhənin tərəfdarları bu söhbəti səngiməyə qoymurlar. Bu iki, inanan və inanmayan alimin mübahisəsini tam şəkildə şərh etmək fikrindən uzağıq. Maraqlı məqamlardan birini diqqətinizə çatdıraq. Ateist alim Dokkinz «Əgər həyatı Allah yaradıbsa niyə ən çətin yolu seçib? Əvvəl 10 milyard il gözlyib, sonra daha 4 milyard ilə insanı formalaşdırıb ki, nəticədə günahlar içində batan təzim edən kütlə əmələ gəlsin?» sualını qoyanda maraqlı cavab aldı: «Biz niyə düşünürük ki, Allahın məqsədi bizi kamil yaratmaq idi? Bəlkə o, bizi daim allahını axtaran insan kimi yaratmaq istəyirdi? Bunun üçün də O, təkamül prosesi kimi yol seçib öz varlığını bizə sübut etdirir».

Bir neçə il əvvəl gördüyüm və adını artıq unutduğum bir filmdən səhnə neçə illərdir ki, yaddaşımdan silinmir. Varlı evin uşağı dayəsiylə Allah haqqında söhbət edir. Uşaq balaca olsa da kifayət qədər məlumatlı olduğundan artıq «Böyük partlayış» nəzəriyyəsinin məğzini bilirdi. Bu nəzəriyyəyə görə kainat təsadüfən baş vermiş bir partlayışdan, qığılcımdan yaranıb. Bu partlayışdan sonra olan bütün hadisələrin izahını elm verə bilir. Amma partlayışın nədən baş verdiyini kimsə bilmir. Uşaq dindar dayəsindən «Sən böyük partlayışa inanırsanmı?» soruşur. Dayə «Yox, mən Allaha inanıram» deyir. Uşaq kefini pozmadan «Bəlkə böyük partlayışı elə Allah özü yaradıb» cavabını verir. Uşaq ağlı çevik olar. Bu cavab illər uzunu dindarlar və alimlər arasında gedən silahsız «müharibənin» həlli də ola bilər.
Əgər kiçik bir qığılcım partlayış, sonra həyat yarada bilirsə cəmiyyətdə kiçik qığılcımların da nə vaxtsa dəyişiklik edəcəyi ehtimalını yaradır. Yaradıcılıq məsələlrində alimların imanlı, dindarların alim olması arzulanandır. Alimlər və dindarlar şübhəsiz cəmiyyətin seçilmiş təbəqəsidir. Nəzərə alın ki, hazırda Azərbaycanda bu iki təbəqə ən çox incidilən və sıxılanlardandır. Hər iki təbəqəni aradan götürsələr, yaxud simasızlaşdırsalar görəsən yerdə kimlər qalacaq?..