Ağ dovşanlar
Yaxud milli xoşbəxtlik formulu axtararkən

İnsan doğulan gündən xoşbəxtliyini gözləyir. Lap işi çətinə düşəndə də, sonuncu salamat ümidləri puça çıxanda da qəlbinin dərinliyində inanır ki, sehirli çubuğun hərəkətilə hər şey yerinə düşəcək. Sadəcə kiminsə şəri, o birinin gözü, üçüncünün nəfsi onu məqsədinə çatmağa oymur. Ona görə də bəzən iki institut bitirmiş, 3-4 dənə peşə qazanmış insanlar da iki sözü dalbadal düzə bilməyən savadsız adamlar kimi təsadüfi əlamətlərə inanır.
Kimsə deyə bilməz ki, ürəyinə mövhumat qığılcımı düşməyib. Ya da ki, heç olmasa bir dəfə taleyin hansısa xəbərdarlığına qulaq verib yolundan dönməyib və əlamətlərə də inanmır. Mövhümat bütün xalqlara və mədəniyyətlərə aid olan keyfiyyətdir. Hazırda dünyanın avanqardında gedən avropalı tuareq qəbiləsindən olan aborigenlər qədər talismanlara və göz dəyməyə inanır. Göz dəymə barədə çoxlu filmlərə baxsa da, onu sübuta yetirəcək əməlli faktlar olmasa da hamı bilir ki, bu var və ondan necəsə qorunmaq lazımdı. Bəzi xalqların inamı çox oxşardı: nal uğur gətirir, 13 rəqəmi bədbəxtlik, güzgü qırılarsa qaragünlüyünü qablaşdırıb sonrakı 7 ildə xoş bir şey gözləmə.
Bəzən eyni bir əlamət müxtəlif xalqlarda müxtəlif mənalar verir. Rusiyada qara pişiklə üzbəüz gələn adam darhal profilaktik tədbir kimi sol çiyni üstündən tüpürməlidir ki, qəzaya düşməsin, bədbəxtlik olmasın. İngilislər isə əksinə, uğur diləmək istəyəndə bir-birinə qara pişik şəkilli açıqcalar bağışlayırlar. Artıq bizlər də bilirik ki, qara pişiyin güclü energetikası olur. Ona görə də qara pişikdən qaçmaq əvəzinə onu görəndə ən əziz, istəkli arzunu Tanrıdan diləmək lazımdı.
Yunanıstanın sakinləri inanır ki, ciblərində, ya da pul kisəsində uçan siçanın sümüyünü gəzdirsə özünü gözdən qorumuş olar. Amma eyni zamanda bu heyvanın öldürülməsi yasaq sayılır. Hətta bu cür insansevər missiya uğrunda öldürülmüş heyvanın sümük parçası xeyir əvəzinə ziyan gətirə də bilər. Bizdə də gözdən qorunmaqçün sümüklərdən istifadə edirlər. 5-6 il əvvəl mən hər səhər gözdən qorxan qonşumun fəaliyyəti nəticəsində üzbəüz evin damında peyda olmuş it kəlləsi ilə rastlaşmalı olurdum. Mətbəximizin pəncərəsindən çox yaxşı görünən kəllənin hələ çürüməmiş tükləri küləkdə dalğalanıb bizim evin çay mərasiminin əhvalına da bir tam qatırdı.
Üzüaşağı çevrilmiş ayaqqabı yaxşı sayılmaz. Əgər siz yunanın evində ayaqqabını soyunarkən o, birdən əlinizdən üzüqoyulu düşsə onu tələsik düzəltməli və «Ssorda!» deməlisiz. Üstəlik 1-2 dəfə tüpürsəz pis olmaz. Bizdə isə zirək ev yiyəsi o biri tay ayaqqabını əlinizdən alıb tərs düşmüş taya bir-iki dəfə çırpar ki, «ağzını yumsun». Axı tərs düşmüş ayaqqabı dalca danışmağa dəlalət edər.
Pilləkən altından keçmək ingilislərdə pis sayılar. Yəqin orda pilləkən altında yaşayanlar olmur. Onlara qonşu xalq olan irlandlar lap mövhümatçıdırlar. Bu yaxınlaracan orda qadınlar təzə doğulan uşaqlarını qucaqlarına götürüb dizəcən suya girərdi ki, onun qulyabani olub olmamasını yoxlasın. Bəlkə bu uşaq hiyləgər pərinin zarafatıdır. Axı bütün irlandlar bilir ki, qulyabani sudan qorxur və suyun yaxındığında mütləq özünü büruzə verəcək. Biz belə riskli təcrübələr qoymuruq, yəqin nəticələrindən çox qorxuruq.
Çinlilərin süpürgə ilə bağlı inamları çoxdu. Onlar inanır ki, hər süpürgədə bir ruh yaşayır, ona görə də bu predmetlə ehtiyatlı olmaq lazımdı. Evi süpürmək olar, amma onunla mehrabı, ya da evdəki pərəstiş bütlərini təmizləmək olmaz. Kimisə süprgə ilə vurmaq onu çoxillik qarğışa düçar eləmək kimi bir şeydir. Süpürgə başa toxunsa, lap pis. Gərək xırdavat satan çinlilərdən soruşam, onlara bəyəm süpürgə dəyib ki, buralara üz tutublar? Bizdə süpürgə dəysə uzaqbaşı boyun balaca qalar, ya da ki, bir az ora-bura tüpürməklə canını qurtara bilərsən. Sən demə çinlilər də bizim kimi 12-dən sonra dırnaq qırxmır ki, o dünyadan qonaqları evə çağırmış olmasın.
Deyim ki, bizdən uzaq olduqlarına görəmi, ya başqa səbəbdən yaponlarla baxışlarımız üst-üstə düşmür. Onlarda düyüyə yemək çubuqlarını batırmaq pis əlamət sayılır. Onlar heç vaxt balışlarını şimala tərəfə yönəltməzlər. Hətta onlar üçlükdə şəkil çəkdirməzlər. Çünki ortada qalan adamın özünü məhvə məhkum edəcəyinə əmindirlər.
Biz pişik asqırığından diksinirik və tez-tələsik inam gətirdiyimiz qüvvələri köməyə çağırırıq. Amma italyan bu məqamda yerimizdə olmağı arzulardı. Çünki onlar inanır ki, pişiyin asqırığı xoşbəxtlik gətirər. İngiltərənin isə maraqlı və hər dəfə yenilənən xoşbəxtlik resepti var. Arzulanan xoşbəxtliyi əgər öz dilinlə çağırmaq istəyirsənsə hər ayın birinci günü «ağ dovşanlar» frazasını ucadan deməlisən.
Ha çalışdım, milli xoşbəxtlik reseptini yadıma sala bilmədim. Deyəsən, dara düşəsi olsam yazının başlığını ingilissayağı deməli olacam.