Zaman konservi

Autizm deyilən bir xəstəlik var. Bu xəstəliyə düçar olanlar öz dünyasını elə qurur ki, orda başqalarının fikrinə yer qalmır. Onlar cəmiyyətlə kontakta girmir. Verilən suallara dərhal cavab verməyi, nəinki dərhal, bəzən heç cavab verməyi lazım bilmirlər. Bəzən bəyəndiyi adamlarla ünsiyyətə girirlər. Bu da qısamüddətli olur və onlar tezliklə öyrəşdiyi həyata qayıdırlar. Onların bəyənmə mexanizmi də hansısa vəhy yoluyla, enerji mübadiləsi səviyyəsində qurulur. Bir növ heyvanlarda olduğu kimi. Sadalanan əlamətlər ilk baxışdan dəhşətli görünmür. Sanki həsəb aparılacaq həyat tərzidir. Deyə bilərsiz ki, nə olsun, şəxsiyyətin öz dünayası var və ora kimsəni buraxmır. Amma autist xəstələr cəmiyyətlə ünsiyyət qurmadığından bəzən heç danışa, fikirlərini izah edə bilmirlər.
Bu günlərdə 10 yaşlı autist xəstə Sonya Şatalovanın aforizmlərini oxudum. Fikirlərini oxuyandan sonra ona xəstə deməyə artıq dilim gəlmir. Oxuyun və dünyanı bir balaca başqa gözlə görün:
Azart – elə bir məşğuliyyətdir ki, nə qədər gücün varsa başqa heç nə ilə məşhul olmaq istəmirsən. Afrikalı – gecə kəşfiyyatı üçün ən yaxşı əsgər. Kəpənək – yay səadətinin ən görünən əlaməti. Külək – sakitliyi sevməyən hava. Günah – qəlbin üstündəki qaysaq, hansı ki, insanı Allahdan uzaq salır. Uşaqlıq – insan taleyinin gündoğanı. Ruh – insanın içindəki boşluqdur ki, onu ya Allah ilə, ya da İblis ilə doldurur. Həyat – Allahın yaratdığı təbiətin üzərinə səxavətli münasibəti. Tanışlıq – dünyanın müxtəlif anlaşma növlərinin, bəlkə də elə müxtəlif dünyaların toqquşması. İmprovizə – söz, rəng, səslərin vasitəsilə təxəyyülün oyunudur ki, tez və yaxşı alınmalıdır. Kitab – insan duyğuları və biliklərinin zaman kəsiyində saxlaya bilən əşya. İnsanların Zamanı adlayıb ünsiyyət qurmaq forması. At – böyük, ilıq, dördayaqlı xoşbəxtlik. Maska – sifətin yalnız bir ifadəsi. Müdriklik – az və çox arasında ölçü vasitəsi. Muzey – Zamanın konservləri. Musiqi – Allah insanın başa düşəcəyi anlamda. Fikir – sevgidən sonra dünyada ən güclü qüvvə, obrazları sözə çevirməkdə ağlın cəsarəti. Elm – tərəddüdlər üzərində qurulmuş təcrübə, içində inama yer qalmayan dərk edilmə sistemi. Yenilik – belə bir hadisədir ki, onunla qarşılaşanda dünya zənginləşir. Gecə - üstündə ulduzlar olan qara çətir. İstirahət – ləzzətlə görülən iş. Macəra – elə bir hadisədir ki, səni və ətrafındakı dünyanı dəyişdirmək qüdrətindədir. Quş – Allahın mahnı və uçuş haqqında fikirlərinin təcəssümü. Romantika – elə bir əhvaldır ki, ən adi şeylərdə sehir görürsən. Nağıl – real həyat ona uyğun gəlməyəndə ruhun uydurduğu həyat. Gülüş – kədərli qəlbin həkimi. İt – hürən vəfalılıq və itaətkarlıq. Spiral – rəqs edəndə burulub qalmış düz xətt. Masa – boşqablar və üzərinə yığılmış başqa əşyaların həyat oyunu oynanılar meydança. Həya – insan qəlbindən günahları ovub çıxaran od. Tale – insan ömründə kəskin sərhədlər. Ləzzət – çoxlu pay-puşun pis əhvalla törətdiyi sehir. Tufan – dəli olmuş külək. Qulaq – canlı məxluqlarda səs üçün tələ. Fantaziya – qəlbin yaşaması üçün bəzək parçası. Fotoqrafiya – konservləşdirilmiş obraz. İnsan – ağlı, nitqi və bacarıqlı əlləri olan canlıdır ki, bütün bunları işlətməyi də bilir. Bəşəriyyət – bütün insanların toplusu, əgər onları bir böyük adam kimi təsəvvür etsək. Kəllə – balaca sümük qutu, onun içində bütün Kainat yerləşə bilir. Kürə – bucaqları və çıxıntıları olmayan kub. Esse – fikir kimi deyilmiş esmosiyalar.
İndi mən «fikir kimi demək istədiyim emosiyaları» «kainatı yerləşdirə bilən sümük qutu»sundan çıxarmağa çalışıram ki, yazını oxuyanlar «adi şeylərdə sehir» görə bilsinlər. Deyim ki, «ağlımın cəsarətini» nə qədər toparlasam da bu autist qızın dediklərindən ağıllı alınmır. Çünki o, məndən fərqli olaraq hamının istədiyini deyil, yalnız öz istədiyini və dolayısı yolla Allahın istədiyini dilinə gətirir. Əlbəttə, mən fikirlərimi formaya salmağı artıq öyrənmişəm. Amma bu günlərdə fərdi saytım üçün illər uzunu yazdığım yazılardan aforizm sayıla biləcək 5-10 dənə cümlə tapa bilmədim. Bəlkə çoxdandı «qəlbimin yaşaması üçün bəzək parçasından» əlimi üzmüşəm? Çoxdandı «dünyaları toqquşdurmuram». Həyatımı «boşqabların həyat oyunu oynanlar meydançada» keçirirəm. Ətrafımda əsən «sakitiliyi sevməyən havalar» əsir, amma onlar «az və çox arasında ölçü vasitəsi»nə bir qırpım da təlatüm gətirə bilmir. Təəssüf, «qara, ulduzlu çətirin» altında yaza bilmirəm. Yalnız «Allahı insanın başa düşəcəyi anlamda» dinləyirəm. Tale xəttim də rəqs edəndə burulub qalmış və deyəsən kənardan kömək olmasa açılı bilmir. Kaş ki, bütün çalışmalarım «qəlbimin üstündəki qaysaqlardan» qurtulmağa imkan yaratsın…