Yemək, yoxsa yeməmək?
Budur əsas seçim

Bu gün səhər balacanı baxçaya ötürüb qapıdan çıxanda müəllimlərdən birinin bir cümləsi qulağımı çaldı. Təmbəllik eləməyib keçəndə qapıdan içəri boylandım. Müəllimənin qarşısında üzərinə yağ yaxılmış çörəklərlə bolu bir məcməyi vardı. Uşaqlar hərəsi əlində bir parça çörəyi, özü də uşaq əli boyda balaca bir bir çörəyi artıq qarınlarında yerbəyer eləməklə məşğul idilər. Məcməyidəki çörəklər ola bilər artıq qalmış idi. Müəllim də əlində bir parça çörək tutmuşdu. Çox nəzakətlə, yumşaq səslə deyirdi: «Ye, ağıllı bala, ye». Mənim ifrat dərəcədə pozulmuş beynim özümdən asılı olmayaraq bu cümlənin ardını quraşdırmağa başladı: «Ye, bala, ye. Sən olmasan biz nə yeyəcəyik? Qoy atan, anan işləsin, sənin baxça pulunu düzəltsin. Bizə də hörmət eləsin. Lazım gəlsə lap başına fırlanarıq. Ye, bizi də çörəksiz qoyma, bala».
Bu misaldan sonra ola bilər ki, əksəriyyəti yaxasını kənara çəkib «Mən uşağın payını əlindən alıb yemirəm ki» deyib üstəlik məni də qınayar ki, əgər baxça müəllimlərindən yazırsansa, onda bizə xitab eləmə. İnsanlar arasında ən çox yayılmış yanlışlıq ondadır ki, hər kəs özünəməxsus keyfiyyətlərin daşıyıcısı olduğunu və mütləq başqalarından fərqləndiyini düşünür. Biz düşünürük ki, birisi xeyirxahdı, o biri qəddar, birisi xudbindi, o birisi alturist, birisi müdrik, ağıllıdı, o biri axmaq. Heç də yox. İnsanlar çaylar kimidir. Çayın bir qolu nazik, o biri yoğun ola bilər. Bir yerində sakit axa, o biri tərəfində isə gurultuyla tökülüb şəlalədən özünü yerə çırpa bilər. Amma çayın tərkibi hər yerdə eynidi. Ona görə də içimizdə xudbinlik olduğu qədər də xeyirxahlığımız var. Hər birimiz ağıllı olduğumuz qədər axmaqlıq da eləyə bilirik. Bizlərdən hər kəs insanlığın bütün keyfiyyətlərini özündə daşıyır. Hələ bilmək olmaz ki, içimizdən birisi həmin o müəllimənin yerində olsaydı uşağın payını yeyərdi, ya yox.
İnsanın yeməyə münasibətindən onun kimliyini daha tez anlamaq olur. Afrikada parakana və aravet qəbilələrindən bir qədər şimala tərəf qonşularından fərqli dildə danışan arara adlı bir qəbilə yaşayır. Bu qəbilə qonşularıyla qətiyyən dava eləmir və demək olar ki, hamı ilə yola gedir. Bu qəbilə yalnız meymunları ovlayır və ondan başqa heç nə yemir. Bu qəbilənin adı tərcümədə «insanlar», yaxud da «əsil insanlar» deməkdir. Ən maraqlısı odur ki, o biri qonşu qəbilələrin də adı tərcümədə həmin mənanı verir. Yəni ki, hər bir qəbilə hesab edir ki, yalnız onlar əsil insan adlandırıla bilər. Əlbəttə ki, birisi meymunu yediyinə, o birisi yemədiyinə görə. Alimlər təmbəllik eləməyib insanın ömrü boyu yediyi yeməyin qədərini də sayıblar. Təxminən 40 ton müxtəlif növ ərzağın işinə, daha doğrusu dadına baxırıq. Sumoçular isə bir oturuma iki saatlıq nahar eləyirlər. Onların bir aylıq yeməyi 10 min dollara bərabər olur. Bu naharı uşaq baxçasındakı balacaların əlindəki çörək parçasıyla müqayisə eləmək fikrim yoxdu. Amma mən bilirəm ki, balacaların kasıbsayağı payı hələ nə qədər adamı dolandırır.
Yeməyi necə yeməkdə yəqin ki, heç bir fərq yoxdu. Kimsə əlinə keçəni tələsik içəri ötürür, kimsə avaznan, öz ritmiylə qidalanmağı sevir. Kimsə qədim romalılar kimi uzanan yerdə qarnına qulluq eləyir. Axı romalılar yalnız matəm zamanı oturub yeyərdi. Kimsə yeyəndə o qədər tələsir ki, az qalır dilini uda. Bu da təzə bir şey deyil. Bir-iki əsr əvvəl qonaqlardan kimsə sözün əsil mənasında dilini udmasaydı həmin naharı təntənəli saymır və uğursuz bilirdilər. Müqəddəs ramazan ayında, insanların təamlardan imtina etdiyi zamanlarda yeməkdən danışmağımı gunaha yazmayın. Məncə bu yazıdan sonra əksəriyyətinin iştahası uzun müddətə pozulacaq. Axı sual edirəm, siz yediyinizinn kiminsə payı olmadığına əminsiz?
Düşünməyin ki, insan ölüm ayağında yeməkdən imtina eləyər. Amerikada ölümə məhkum edilmişlərin sonuncu naharının siyahılarının tədqiq edəndə məlum olub ki, adətən son yemək arzusunda birinci yerdə qızarmış kartof, ikinci yerdə steyk (yəni qızardılmış ət) və üçüncü yerdə qamburqer və çizburqerlər durur. Yalnız bir nəfər sonuncu arzusunda süfrəsində burqundsayağı qızardılmış ördək, təzə tərəvəzlərdən qarnir və bir bardaq Bojele şərabını görməyi arzulamışdı. Amma onun da bəxti gətirmədi. Çünki ölüm cəzası 3 ömürlük məhkumluqla əvəz olundu.
Balacaların çörəyi ləzzətlə aşırması səhnəsini beynimdə canlandıraraq evə qayıdanda başqa bir səhnəylə üzləşdim. İşıq idarəsinin qarşısında bir kişi var gücüylə çığırırdı.
- Eşidirsiz, adam kişi olar. Qaytarın verdiyim pulları aparım keçirim kassaya. Axı bu pulu necə rahatcana yemək olar axı?!
Onun çığırtısının müqayiətiylə pilləkənləri enən məmurlar isə bu səsləri vecinə də almayıb nədənsə ləzzətlə gülürdü.