Yadındamı?..

Xatirələr – yeganə cənnət məkanıdır ki,
biz burdan heç vaxt qovulmayacağıq.
J. P. Rixter

Yaddaş qəribə orqandı. Orqan deyirəm ona görə ki, hərdən onun ayrıca, hətta müstəqil olduğu barədə düşünürəm. Axı o, məndən soruşmur ki, «olarmı bunu yadda saxlayım?» Ya da «gəl bunu unudaq» da demir. Özü bilir nəyi unudur, nəyi isə illər keçmiş yada salıb özünü çox dinməz aparan ürəyimə lap ox kimi sancır. Amma ürəyimi, mədəmi qopara bilmədiyim kimi onu da ata bilmərəm. Birlikdə yaşamağa məcburuq deyəsən.
Keçən həftə sonunu opera teatrında keçirdim. Yaddaşım bu dəqiqə mənə pıçıldayır ki, «Yadındadı, 10 il əvvəl teatra tək getmək istəmirdin. Evdə dava-şava da salmışdın ki, bezmişəm tamaşalara tək getməkdən». Bilirsiz də kişiləri opera teatrına dartıb aparmaqçün o gərək nəsə bir ağır günah sahibi olsun ki, sözümə baxsın. İndi isə evin sonbeşiyini atasının üstünə atıb evdən çıxan kimi özümü xoşbəxt duymuşdum. Özümə tənha demək heç ağlıma da gəlmirdi. Eh, cavan olmuşam yəqin. Teatra tək getməyi sevmədiyim vaxtlarda mən Puççininin «Toska» operasını (rica edirəm, operanın adını birinci hecada vurğuyla deyin, yoxsa ruscadan tərcümədə «qüssə» kimi çevrilən sözü xatırladacaq) bizim səhnədə amma gürcü tenorların ifasında dinləmişdim. Bir-iki ağız deyinmişdim ki, elə bil tenorlarımız qırılıb, oxuyanımız yoxdu ki, xariciləri dəvət eləyirlər. Elə indi də o təbdə bir ağız deyindim. Bu dəfəki tamaşanın rejissoru və dirijoru dəvət olunmuşdu. Amma əsas rolları bizimkilər oynayırdı. Bir sözlə böyümüşük. Mahnı ifaçısı kimi tanınan Azər Zeynalov bu dəfə böyük işin altına girmişdi. Baş kişi rolunu ifa edirdi. O vaxtlar da Azər Zeynalov operalarda oxuyurdu. Amma mələhətli səsin ifaçısını hamı Rəşid Behbudovla müqayisə eləyir və təssüflə köks ötürürdülər ki, «Arşın mal alan»dan, uzaqbaşı «Sevil»dən o yana gedə bilməyəcək. Belələrinə bizdə «pesennik» deyirlər, yəni mahnı ifaçısı. Operaya nəfəs çatdırmaq lazımdı, illər uzunu maşq eləməklə səsi cilalamaq lazımdı. Amma indi Azər Zeynalov səhnədə elə oxuyurdu ki, elə bil yüz ilin opera müğənnisidir. Rahat, professionallıqla, səhvsiz və əlbəttə ki, xaric notsuz. Hətta bu dəfə gəlmiş dirijorumuz dedi ki, «Elə bil Avropada dinləyirəm bu operanı».
Yaddaşımsa bu fikirlərin müqabilində mənə daha maraqlı faktları xatırlatdı. Mən Azər Zeynalovu ilk dəfə «Bakı payızı»nın səhnəsində görmüşdüm. O vaxtlar Faiq Ağayev və Aygün Kazımova da həmin müsabiqənin qalibləri arasındaydı. Aygün həmişəki kimi ekstrovaqant. Faiq də indiki imicindən bir o qədər də uzaq getməyib. Amma «Şükriyyə» mahnısıyla yadda qalan Azər Zeynalov indi operaları «semiçka kimi çıtlayır». Aygün Kazımova və Faiq Ağayevsə artıq xalq artistidir. Atalar düz deyir: «Kiminin əvvəli, kiminin axırı».
Hərdən yaddaşım qəsdimə duranda Kamran Həsənlinin tələbəlik illərini yadıma salır. O vaxtlar, hələ sovetlərin məngənəsindən qurtulmadığımız dövrlərdə bir dəstə tələbə Konservatoriyada milli hərəkata başçılıq eləyirdi. Rektorun acığına ana dilində danışmağı bütün müəllimlərdən tələb eləyir, bayrağımızı əldə gəzdirir, iclaslar, mitinqlərdə odlu alovlu sözlər deyirdilər. İndiki himni ilk dəfə biz oxumuşduq. Biz də partalardan təzəcə durub gəlmiş uşaqlar bu mühitə düşüb hər şeyə ağzımızı ayırıb baxırdıq. «İnqilabçılar»ın tələbiylə bütün fakültələrdə məcburi dərs sayılan «Rus xalq musiqi yaradıcılığı» fənni yığışdırıldı. Azərbaycanda musiqiçi olmaq iddiasında olan hər şəxs rus xalq musiqisi ruhunda melodiyalar bəstələməliydi. Amma deyim ki, illər uzunu bu fənn tələbələrin qanını içsə də bir nəfər də rus musiqisinin təsirinə düşmədi. Öz musiqimiz daha ucadır, ona görə. Hə, Kamrandan danışırdım axı. Ona görə də mən indi onun şit verilişlərinə baxa bilmirəm. Əlində bayraq yellədən adamın toyxananı televiziyaya gətirib öz personasını nümayiş elətdirməyi heç gür yaddaşıma girmir. Onun verilişlərinin rejissoru olan bacısı o vaxtlar bir mahnı da yazmışdı. Brilyant Dadaşovanın ifasında səslənirdi: «Koroğlunun heykəli yox». Mahnı yaddaşlarda qaldı. Amma o vaxtlar hamı dedi ki, bu kamança çalan qız belə mahnı yaza bilməz, yəqin onu Kamran yazıb. İndi onlar bacı-qardaş şərikinə verilişlər yapır, xalqı əyləndirir, yəqin ki, pul qazanırlar…
Soruşarsız niyə indi xatırladın? Bilmirəm. Yaddaşımdan soruşun…