Gülnarə Rəfiq

Arif Məlikov : «Azərbaycanda öz əsərlərimi eşitmək mənə qismət olmayacaq»

İndi biz ağır dördə yaşayırıq. İqtisadi çətinliklərin ağırlığı cavanların çiyinlərinə daha çox düşür. Yaranmış bazar münasibətlərində aktiv, yüksək dərəcədə professional olmaq, həyatda özünə yol açmağı bacarmaq lazımdır. Amma mədəniyyət dövlət səviyyəsində olmalıdır. Mən dünyanı çox gəzmişəm. Professional musiqiylə məşğul olanlarla ünsiyyətdə olmuşam. Dünya musiqisinin ümumi səviyyəsini nisbətən yaxşı bilirəm. Bu gün bizdə yazılan musiqi heç bir ölkədə yazılan musiqidən aşağı deyil. İstər keçmiş sovet, istər başqa ölkələrdə mən öz simfonik musiqimizin səviyyəsinə görə utanmamışam. Hətta bəzən başqa ölkələrin bəstəkarları üçün nümunə olmuşuq.
Ən bahalı, ən dəyərli şey insan beyni, insan ağlıdır. Əsrimizin əvvəllərində, 30-40-cı illərdə Üzeyir Hacıbəyov bu fikrə istinad edərək professional musiqiçiləri Azərbaycana cəlb etdi. Bunun sayəsində bir, bəlkə də bir neçə əsrlik inkişaf yolunu 20-30 ilə keçə bildik. Bu da Azərbaycana böyük şöhrət gətirdi. Bizə elə gəlir ki, böyük millətik. Biz şəxsiyyətlərə görə böyüyük. Yeddi milyonluq xalq dünya miqyasında çox balacadır. Əgər Üzeyir bəydən sonra böyük bir bəstəkar nəsli yetişmişsə bu gözəl nəticədir. İndi fikirləşirəm ki, bir adamın yetişməsi, püxtələşməsi üçün 11 il orta təhsil, 5 il Konservatoriya, 20 il orkestrdə və yaxud musiqiçilikdə çalışmaq lazımdır. Həmin musiqiçi 40 illik zəhmətini kiməsə bağışlayır, xaricə işləməyə gedirsə bu faciə deyilmi?
Mən Musiqi Akademiyasının professoru ayda 35 dollar həcmində məvacib alıram. Mənim kimi adamlar az deyil. Bu duruma dözməyənlər təkcə dolanışığa görə yox, həm də mənəvi qida almayaraq buranı tərk edirlər. Bu gün fikirləşəndə dəhşətə gəlirəm: ola bilər ömrümün qalan hissəsində Azərbaycanda öz əsərlərimi eşitmək mənə qismət olmasın. Bu, böyük faciədir.
Bəstəkarlıq ağır sənətdir. Burada birdən-birə sıçrayış etmək mümkün deyil. Əgər bir bəstəkar Şostakoviçdən «dərs almamış», Malerin dövrünə düşməmiş, Brukneri tanımırsa ondan professional sənətçi olmaz. Dünyada yeni cərəyanlar çoxdur. Bəziləri özünə yer tapır, qalır, başqaları itib gedirlər. Azərbaycan bəstəkarı isə öz ana dilində musiqi yazmağı bacarmalı, dünya musiqisində öz yerini tapmalı, öz köklərini də bilməlidir. Azərbaycan bəstəkarının imkanları başqalarınınkından daha üstündür. Bizim çoxəsrlik muğamımız var. Bunun içində həm forma, məzmun, həm də texniki baxımdan o qədər böyük potensial var ki, bizdən sonra gələn neçə nəsil bəstəkara da bəs edər. Bizdə bəstəkara, xüsusilə də gənc bəstəkara münasibət zəifdir. Bizim Azərbaycan xalqı, onun gələcəyi qarşısında borcumuzdur ki, bu gənclərə münasibəti dəyişdirək. Vaxtilə Bəstəkarlar İttifaqında disskussiyalar keçirilər, yaranmış yeni əsərlər dinlənər, fikirlər söylənərdi. İndi isə nə yaranmış yeni əsəri, nə də dünya musiqisində yeni nümunələri göstərməyə imkan yoxdu. Əgər bu diskussiyalar bərpa olunsa mən həftədə bir dəfə yox, dörd dəfə gələrdim, onların suallarına məmnuniyyətlə cavab verərdim. Əgər dövlət qarşısında gənclər problemi düzgün qoyulmasa heç nə dəyişməyəcək. Amma biz bəstəkarlar gənclər məsələsini dövlət qarşısında da qaldırmamışıq. Gənclərə məsləhətim budur ki, öz haqlarını tələb etsinlər.
Mədəniyyət illərlə yaranır, dağılması isə çox asandır. Mən çəkinmədən deyə bilərəm ki, bu gün Azərbaycanda Opera Teatrı yoxdur. Formal adı var. Nə xoru var, çox vaxt solistləri də yoxdur. Ayda-ildə bir dəfə ordan-burdan ifaçıları dəvət edərək tamaşalar qoyulur. Bu yaxınlarda xoreoqrafiya məktəbinə getmişdim. «Azərbaycan bəstəkarlarının hansı baletini tanıyırsız?» sualına 40 uşaqdan biri də cavab verə bilmədi. Onlar Qara Qarayevin «7 gözəl»ini, Fikrət Əmirovun «1001 gecə»sini tanımırdılar. Fəxr eləyə-eləyə mənə nə göstərsələr yaxşıdı: dumbulçalanlar ansamblını və orta səviyyədə xoru.
Mən bütün dünyanı gəzmişəm. İndi bizim opera teatrında nəinki oynayan, heç belini saxlaya bilən balerina yoxdur. Orada böyük əsər qoymaq olarmı? Mən hesab edirəm ki, üsyan qaldırıb haqqımızı tələb etməliyik.

«Çağ» qəzeti
02.12.97