Musiqimiz indi Omanda səslənir

Pianoçu Mətanət Azmanlı - “Vətəndən xaricdə yaşamaq Məlikməmməd nağılındakı quyuya düşmək kimidir”

Son illər sosial şəbəkə həyatımıza rəng qatır. Xəbər dildən çıxan kimi dünyanın o başından ildırım sürətilə buralara gəlib çıxır. Bu günlərdə “You Tube”də ərəb musiqiçikərin Tofiq Quliyevin, Fikrət Əmirovun əsərlərinin ifa etdiyini dinlədik və “Facebook”da bəyəndim” düyməsini basdıq. Ərəb tələbələr musiqimizi azərbaycanlə müəllimləriylə birgə, özü də həvəslə ifa edirdi. Ərəbistan yarımadasinda milli musiqimizi səsləndirən həmvətənlərimizlə söhbətləşmək istəyi yarandı. Müsahibimiz pianoçu Mətanət Azmanlıdır.

- Necə oldu ki, müəllimlik və konsertmeysterlik işiylə məşğul olan sadə azərbaycanlı pianoçusu Omana gedib çıxdı?
- Hər şey təsadüf kimi də görünə bilər. Amma həyatda təsadüf olmur, başqa dövlətdə işləmək arzum çoxdan vardı. Sadəcə bilirdim ki, iş təklifi almayınca, elə -belə özümü sınamaq məqsədilə vətənimi tərk etməyəcəyəm. Gəncliyimiz isə Sovet İttifaqının dağılan, milli şüurun oyanan illərinə düşdü. Elə bil zəlzələli bir dünyada yaşayırdıq, öz ölkəmiz daxil olmaqla, hər yan müharibə, inqilablar..., ən əsası inamsızlıq. Əlbəttə bütün bu dəyişikliklər hamının qəlbində izlər qoydu. İllər keçdi, inamımız artdı, daha cəsarətli olduq. Ona görə də Omanda, Sultan Qabus Universitetində işləmək təklifi alanda heç düşünmədən “hə” dedim. Onu da deyim ki, universitetə işləməyə qanun və piano alətləri üzrə mütəxəssis müəllimlər axtarırdılar. Universitetin məsul işçilərindən ibarət ixtisasçı komissiya tərəfindən 5 müəllim seçildik. Yaqut Məmmədova (qanun), Şəbnəm Şıxəliyeva (qanun), Səidə Xəlilova(piano), Vüsalə Yusif (piano) və mən. Müxtəlif mərhələlərdən keçdik. Hərə öz ixtisası üzrə geniş proqramla çıxış etmək üçün dinləyişlər təşkil olundu. Bu dinləyişlərdən keçməyənlər də oldu, yəni hər şey olduqca ciddi idi. Komissiyada Fransada təhsil almış bir musiqiçi də vardı. Bundan başqa ingilis dilində danışmaq və özünü təqdim etmək bacarığı da lazım idi. Daha çox müəllimə xas olan cəhətlərə üstünlük verilirdi, sadəlik, ciddilik, səliqə və əlbəttə işində profi olmaq.
- İndi siz Soltan Qabus Uniersitetinin müəllimisiz. Oman xaricdən gətizdirdiyi musiqiçilərə, müəllimlərə necə şərait yaradıb, hansı imtiyazlarınız var?
- Əslində, bizə verilən hər bir şey müqavilədə qeyd olunmuşdu və bu, hər bir xaricdən dəvət alan ixtisasçının haqqıdır. Onu demək istərdim ki, universitetdə hər kəs istər müəllim olsun, istərsə də tələbə özlərinə qarşı bir qayğı hiss edir. Burada hər şey təhsilin keyfiyyətinin yüksəlməsinə, bunun üçün də müəllim-tələbə heyətinin təhsil şəraitinin yaxşılaşmasına xidmət edir. Otaqlar ən müasir avadanlıqla təchiz olunub, işlədiyimiz Musiqi Departamentinə gözəl alətlər gətizdirilib, məsələn, Türkiyədən qanun, ud, Yaponiyadan "Yamaxo" pianoları, Avropadan skripka, violonçel, fleyta, violalar. Alətlər tələbələrin sayına uyğun olaraq gətirilir ki, evdə aparıb məşğul ola bilsinlər. Bakıda musiqi məktəblərində işləyərkən belə şeyləri özümüzçün o qədər arzulamışdım ki...
Bizim üçün ən gözəli isə proqram seçimində verilən azadlıqdı. Bu, repertuara Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini salmaq üstünlüyünü verir. Onu da qeyd edim ki, departemant hələ çox gəncdir. Heç 5 il deyil ki yaranıb. Ona görə də bəzi şöbələrin, məsələn, qanun şöbəsinin iş planı və proqramı bizim müəllimlər, xüsusilə bu işdə gözəl səriştəsi olan və az qala Bakı qanunçalanlarının hamısının müəllimi olmuş Yaqut xanım tərəfindən tərtib olundu. Başqa bir dövlətdə belə bir işi görmək, məncə, bütün imtiyazlardan üstündür. Çünki yalnıız bizim qanun təhsil sistemimizdə notlu musiqi nümunələri var. Bu da proqrama Azərbaycan bəstəkarlarının əsərlərini daxil etmək şansını verir. Musiqimiz ruhən onlara da yaxındır. Tələbələrə də musiqimiz daha xoşdur, nəinki Bax, Mosart, Bethoven...
- Tələbələrlə dil tapmaq necə, alınırmı? Axı ərəb düşüncəsi bizimkindən çox fərqlənir?
- Tələbə hər yerdə tələbədir. Onun istedadlısı da olur, bacarıqsızı da, çalışqanı da, tənbəli də. Musiqidə bu, daha qabarıq gözə çarpır. Çünki burada istedad və saatlarla məşğələlər vəhdət təşkil etməlidi. Qabında olmayan və heç çalışmayanla dil tapmağa heç ehtiyac da yoxdur, o, bu departamenti tərk edir. Ümidverici tələbələrimiz var. Bizə onlarla dil tapmağa kömək edən isə əlbətə azərbaycan musiqisidir. Onu səmimi qəlbdən sevdilər,sevə-sevə ifa etdilər. Hər dəfə tələbə "Mənə azərbaycan əsəri verin" deyəndə sevinc hisslərimi gizlədə bilmirəm. Ona görə də özümüzlə çoxlu azərbaycan əsəri aparmışıq, onlardan gen- bol istifadə edirik. Əvvəllə ərəb psixologiyasını anlamırdım. Onlara imtahan qabağı “Heç nə bilmirsən, necə çalacaqsan!? Mən həyəcanımdan ölürəm” deyəndə mənə qəribə baxışlarla baxırdılar. “Müəllim, sən niyə belə həyəcan keçirirsən. Çalaram da, inşallah. Bilməsəm, qalar gelen semestrə. İstəmərəm ki siz belə narahat olasız” deyirlər. Onlarda səhnəyə çıxmazdən əvvəlki təlatüm deyilən hisslər yoxdur. Çox sakit və aramlı həyat yaşayırlar. Bu da yəqin təbiətlə bağlı faktordur. Buranın həyat ritmi tamam fərqlidir.
- Deyəsən ərəb baharı oralara gəlib çıxmayıb?
- Nə deyim, ictimai- siyasi vəziyyət stabil, insanların həyatı firavandır. Hər şey islam dininin ədalət prinsipi ilə idarə olunur. Buna görə xalq öz sultanına - Sultan Qabusa minnətdardır. Yeri gəlmişkən, universitet də onun adını daşıyır, onun təşəbbüsü ilə açılıb. Bəlkə də Sultanı ərəb qaydasıyla oğul-uşaq basmayıb deyən sərvətini xalqa xərcləyir. Dünyada texniki, mədəni sahədə nə yenilik varsa hamısını Omana gətızdirir. Biz orda bir neçə dəfə operaya getdik, Qərb opera sənətinin şedevrlərini dinlədik, amma xarici musiqiçilərin ifasında. Cəmiyyətdə musiqini haram sayan quvvələr var deyən milli ifaçılar yetişdirmək bir qədər çətindi. Amma belə templərlə irəliləsə Musiqi Departamenti bu istiqamətdə də yeniliklər edə biləcək.
- Soltan Qabus universitetinin müllimliyindən sonra daha yeni nailiyyətlər, irəliləmək üçün yeni üfüqlər gözləyirsinizmi?
- Müəllimlik, əlbəttə, gözəl peşədir. Amma gərək özün nəsə bacarasan ki , onu da öyrədəsən. Musiqiçi ifaçılığı əldən qoyan kimi, onda qeyri- ixtiyari geriləmə prosesi baş verir. Yeni proqramlarla çıxış etmək - bu mənim əsas məqsədimdir. Azərbaycan musiqisini yaymaq, onu hamıya sevdirmək - bundan gözəl nə ola bilər? Onu da deyim ki, vətəndən xaricdə yaşamağa qərar vermək Məlikməmməd nağılındakı quyuya düşmək kimi bir şeydi - "yandım,yandım" - desən qayıdacaqsan, quyunun dibinə çatsan qarşına 40 qapı çıxacaq. İçərisində div də ola bilər, şəhzadə də, ləl- cəvahirat olan sandıq da, nə istəsən. Burda indiyədək adını bilmədiyim təhsil sistemindən xəbər tutduq. Bir neçə dəfə ifamı xarici müəllimlərə göstərdim. Onlar Azərbaycanda belə yüksək ifaçılıq məktəbi olmasından təəccübləndilər. Hətta ifanın Qarb standartlarınaa uyğun olduğunu dedilər. Dünya böyükdür, xüsusilə də pianoçu üçün. Musiqi Departamentinin xəttilə də nüfuzlu konsertlərə getmək planlarimiz var.
- Biz azərbaycanlalır vətəndən qıraqda yaşamağı sevməyənlərdənik. Qalırıqsa çətinliklə öyrəşirik. Bəs siz necə, oralarda həmişəlik qalmaq barədə düşünürsünüzmü?
- Bu artıq bir mifdir. Belə bir deyim də var ki , balıq dərin suları sevər, insan xoş güzəranı. Minlərlə azərbaycanlı vətəndən uzaqlarda yaşayır və artıq bu da bir zərurətdir ki, xarici dövlətdə yaşayıb işləmək və azərbaycanı layiqincə təmsil etmək çox vacib məsələdir. Qonşu dövlətlərin (düşmən qonşumuzun xüsusilə) diasporlarının gördüyü işi ikiqat, üçqat olaraq biz də görməliyik. Eləyirik də. Dünyanın bütün ölkələrində Azərbaycan haqqında müsbət ictimai- siyasi rəy yaratmaq, mədəniyyətimizi, musiqumuzu, mətbəximizi tanıtmaq bizim borcumuzdur. Çox şadam ki, 1 il ərzində bu səmtdə əlimizdən gələni etmişik. Gəldiyimiz ilk günlər daxili intriqalar vardı. Arxamızca “Azərbaycan musiqisi nə olacaq!” deyirdilər. Amma ilk konsertdən sonra tələbələr sinfə 5 metr qalmışdan qapını açib bizi irəli buraxırlar. Onlar konsertdə Azərbaycan musiqisinin və musiqiçilərinin necə olduğunu gördülər. Buranın qanununa görə 6 il işləyəndən sonra mənə Omanda təqaüd düşür. Təqaüdü almaq üçün qocalanadər işləmək tələb olunmur.
- Yerli adətlərə öyrəşmisizmi?
- Əsasən onların torpaqla bərk bağlılığının şahidi oluruq. Sinfin qapısını açarkən tələbələrin yerdə oturub nahar etməsi təəcübümüzə səbəb olurdu. Sonralar yol boyu şossenin kənarında bahalı maşınların sahiblərini səhrada çay, kofe dəstgahı ilə oturduğunu görəndə başa düşdük ki,onlar üçün torpaq, yer pakdır, təmizdir. Azərbaycana yay məzuniyyətinə gəlməmişdən əvvəl isə toy mərasimində də iştirak etdik. Qadin toyu idi sözsüz. Şərq ölkəsinə xas olan geyimlərdə dəbdəbə, parıltılı libaslar. Orda gəlinə qızılı sini-sini dolu gətirirlər. Fərq yemək süfrəsinə hiss edilirdi. Toyxanada süfrədə yemək olmur, kənarda, hərənin öz seçimi ilə doldurduğu yeməklər və şirnilər olur ki, itələşən qadınları keçə bilsən qaba yığıb götürürsən. Bu bizim Azərbaycan süfrəsinə xas olmayan bir şeydi - bizim toylarda yeməkdə israf çox olur, bu danılmazdı - amma bizdəki yeməklərin dadına, məhsulların tamına heç nə çata bilməz. Bir də ki mənə toyu çəkməyə icazə vermədilər, naməhrəm gözü baxmasın deyə. Qonşumuza öz qaydamızla çay dəmləyib verdik, ləzzətindən indiyədək danışır. Hər gün gəlib azərbaycan çayı istəyir, paket çayının evdə də olduğunu deyir. Deyim ki, ərəb qadınının açdığı süfrəni burda möhkəm tənqid edərdilər. Cəmiyyətdə qadın uşaq doğmaqdan başqa bir iş görmür. Məişətini filipinli qulluqçuya etibar edib, maddi məsələləri isə yalnız kişilər həll edir. Qadınlar heç bir işlə özünə əziyyət vermirlər.
- Sizin imzaladığınız əmək müqaviləsində müəllimliklə yanaşı ölkənin musiqili ictimai həyatında iştirak etmək kimi bir şərt də vardı. Bu bir il ərzində hansı tədbirlər oldu, hansı konsertlərdə iştirak etdiniz?
- Departamentdə işə başlayan gündən, Azərbaycan musiqisindən ibarət proqram hazırladıq və 1 ay sonra bu proqramla çıxış etdik. Proqrama tələbələrdən ibarət nömrələr də saldıq. Bu asan deyildi, çünki tələbələrdən yalniz notları bilənlər də vardı. Onlari 1 aya hazırlamaq asan deyildi. Konsert böyük əsk-sədaya səbəb oldu. Kollecin müdiri öz iş otağına çağıraraq bizdən razı olduğunu, belə səmtdə davam etməyimizdən israrlı olduğunu bildirdi. Daha sonralar, universitetin daxilində və xaricində bir sıra solo, duet və ansamblla konsertlərdə iştirak etdik. Departamentimizdə müxtəlif ölkələrdən dəvət olunmuş müəllimlər işləyir. Onlarla dost münasibətlər qurmaq və konsert proqramlarında birgə iştirak etməyə nail olduq. Belə bir maraqlı konsertlərdən biri, Fransa səfirliyinin təşkil etdiyi Fransada musiqi gününə həsr olunmuş konsert idi. Orda Şəbnəm Şıxəliyeva ilə mən maraqlı ansanblla çıxış etdik. Əlbəttə yenə də Azərbaycan əsəri daxil etdik proqrama. Bu, Zakir Bağırovun "Rapsodiyası" idi. Əsər xarici dinləyicilər tərəfindən bəyənildi, ifamıza da yüksək qiymət verdilər. Vüsalə Yusif ərəb ölkələrinin turizm nazirlərinin görüşündə solo proqramla uğurla çıxış etdi.
Daha sonra, universitetdə "Family day", yəni “Ailə günü” adlnan bir tədbirdə, hər bir iştirakçı gəldiyi ölkənin mətbəxini, musiqisini, mədəniyyətini nümayiş etmək kimi şansdan biz də istifadə etdik. Bayrağımızı ucaldıb Bakıdan gətirdiyimiz suvenirləri düzdük, musiqi nömrələri ilə çıxış etdik. Dovğamızı, qutabımızı, dolmalarımızı hamı bəg-bəhlə yedi. Tədbirə qatılmaq istəyimizi bildirəndə "Maşallah , çox fəalsız, neçə ildir burda yaşayıb işləyib bu tədbirə qatılmayanlar çoxdur. Siz 3 aydır burdasız, artıq qatılmağa cəhd edirsiz, bunu mütləq qiymətləndirəcəyik" sözlərini eşitdik. Bu yay Bakıda olanda milli paltarlar üzərində fikirləşirdik ki, gələn dəfəyə lap gözəgəlimli olaq.
- Adətən azərbaycanlılar özündə əmin olmurlar və daima özümüzü başqa ölkələrlə müqayisə etməyi sevirik. Bir il orda dərs deyəndən sonra nələri hiss ediriz?
- Onu başa düşdük ki, həyat gözəl, insanlar isə bir-birinə çox oxşardır. O şeylərdə ki biz özümüzü qınayırıq, o elə hamıda var, əlimizdə olanın isə qədrini çox təəsüflər olsun ki, bilmirik. Ən başlıcası, öz sahəmizə uyğun problemi qeyd edim ki, bütün şərq ölkələrinin bir dərdi var, onların Üzeyir Hacıbəyovu olmayıb. Musiqimizin əvəzsiz Üzeyiri. Onun gördüyü iş elə nəhəng, xalqa xidməti elə qiymətsizdir ki, bunu hamı bilsə də dəyərini yenə də musiqiçilər daha yaxşı başa düşür. Gözəl, ən əsası isə milli musiqi təhsili sistemini yaratmaq hər adamın işi deyil. Bunun üçün istedadla yanaşı, öz xalqını ürəkdən sevmək, ona xidmət etmək istəyi və gördüyü işə vicdanla yanaşmaq lazım idi. Üzeyir Hacıbəyov ruhuna xalqımız dünya durduqca borcludur. Gənclərimiz onun həyatını dərindən öyrənməli, addım- addım gördüyü işləri dəyərləndirib nəticələr çıxarmalıdır. Övlad borcunun qaytarılmasının mümkünsüzlüyü kimi, bu borcun da ona qaytarılması mümkünsüzdü. Ancaq onun qoyduğu mirası qoruyub saxlamaq, onu təkmilləşdirmək və gələcək nəsillərə layiqincə ötürmək. Buna nail olsaq, bəlkə onun ruhu qarşısında xəcalət çəkmərik.