Züleyxa İsmayılova:

“Kamançanın müstəqil konsert həyatı yaşamağa haqqı var”

Noyabrın 21-də Konservatoriyada keçirilən maraqlı konsertlər sırasına daha bir çıxış da əlavə olundu. Konservatoriyanın məzunu, kamança ifaçısı Züleyxa İsmayılovanın çıxışı Avropa bəstəkarlarının əsərlərindən tərtib edilmişdi. Musiqi həyatında hadisə kimi qiymətləndirilən bu konsert neçə illərin gərgin zəhməti nəticəsində meydana gəlmişdi. Hətta skripkaçı üçün çətin olan bu proqramın kamançada necə səslənəcəyi barədə fikir yürütməzdən əvvəl alətin imkanlarını nəzərə alıb ondan skripka səslənməsi gözləməkdənsə, özünəməxsus tembri olan kamança təki qəbul etsək bu konsertin bədii dəyərini daha düzgün qiymətləndirmiş olarıq. Təbiətcə arxa planda olub kölgədə qalmağı sevməyən Züleyxa İsmayılova kamança üçün yazılmış əsərlərin səviyyəsinə uyğunlaşmaqdansa yüksəkdə duran skripka repertuarına yaxınlaşmağı daha üstün tutub. Təbii ki, yeniliyə, daimi inkişafa can atan ifaçı üçün eyni əsərləri təkrarən çalmaq yerində addımlamaq kimi bir şeydir. Yeniliyi qiymətləndirməyi, hər gözəl cəhdi alqışlamağı bacaran dinləyici də konserti layiqincə dəyərləndirə bildi. Biz isə imkandan istifadə edib Zeleyxaya məhz belə proqram seçməyin səbəblərini açıqlamaq məqsədilə müraciət etdik.
- Biz hələ musiqi məktəbində, Konservatoriyada oxuyanda da Avropa bəstəkarlarının əsərlərini çalırdıq. Çaldıqca duyurdum ki, bu, məndə daha yaxşı alınır, klassikanı hiss edirəm. Uşaq vaxtından isə ifaçılığa getmək istəyirdim. Bu yolu ona görə seçdim ki, kamançanı Avropa səviyyəsinə çıxara bilim. Notla yazılmış əsərlərin ifası yolu tarda var, kamançada yoxdur. Həm də bu konsertin təşkili ilə bir neçə məsələni sübut etməyə çalışmışam. Sizə məlumdur ki, Azərbaycanda xalq çalğı alətləri ifaçılığı üzrə aspirantura yoxdu. Bu məsələ üzrə Fərhad Bədəlbəyliyə müraciət etdim. O, bunu kamança repertuarının qıtlığı ilə əlaqələndirdi. Biz həmişə skripka üçün yazılmış əsərlər çalmışıq. Əgər kamança üçün əsər yazılmırsa, bu bəstəkarın günahıdır. Ziyan çəkən isə ifaçı olur.
- Yəqin bu fikirlə razı olarsan ki, kamança kamil alət deyil. Hətta muğam üçlüyündə də o, həmişə müşayiətçi kimi çıxış edir.
- Elə ona görə də kamançanı səhnəyə tez-tez çıxarmaq lazımdı. Nə vaxta qədər biz arxada qalacağıq? Kamança özünəməxsus səslənməsi olan gözəl alətdi. Onun müstəqil konsert həyatı yaşamağa haqqı var.
- Belə bir fikir gəzir ki, kamança skripka repertuarını ifa etməklə skripkanı yamsılayır.
- Skripka üçün yazılmış əsərlərlə çıxış etmək əsasən repertuar qıtlığı və ən əvvəl isə, kamançanın imkanlarını nümayiş etmək ehtiyacından doğur. Düzdür, bu əsərlərdə skripka kökündən, aplikaturadan faydalanırıq. Əgər skripka metodikası, ifa texnikası kamança məktəbində tətbiq edilsəydi kamançanın imkanları xeyli artardı.
- Bu, kamançanın rekonstruksiya məsələsini daha qabartmalı olurmu?
- Əlbəttə, kamançanın üstünə çəkilən dəri həm isti, həm də soyuğa reaksiya verir. Hələ onu da deyim ki, biz kamançada gitara simlərindən istifadə edirik. Kamança simləri isə çətin əldə edilir, ayrı-ayrılıqda satıldığına görə bir-birinə tam uyğunsuz olur.
- Bəlkə alətin imkanlarından artıq tələb edib kamançanı zorlamaqdansa, bəstəkarlara müraciət edib onun lirikasına, texniki imkanlarına uyğun əsərlər yazmağı xahiş etsək daha yaxşı olmazmı?
- Əlbəttə, onda biz də tənqid hədəfinə çevrilməz, səhnə həyatına haqqımızı sübut etmək üçün əlçatmaz zirvələrə əl atmazdıq. Öz zövqünə, təbiətinə uyğun əsər seçmək imkanı çox gözəl şeydir. Mən də gözəl səslənmə tərzi olan rahat texnikalı, kamançanın spesifik xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq yazılan əsərləri çalmaq arzusundayam.

«Çağ» qəzeti
23-30 noyabr, 1995