Səhnədəki Bülbül evdəki Bülbüldən çox fərqlənirdi.
Belə oxumaq, belə oynamaq bütün Azərbaycan qadınlarında var. Qabaqlar artistə pul verirdilər ki, çıxış etsin, indi artistlər özləri pul verirlər.
Bu il mahir müğənni, Azərbaycan peşəkar vokal sənətinin banisi, vətənpərvər
ictimai xadim Bülbülün 100 illik yubileyidir. Onun həyat yoldaşı, ömür
– gün həmdəmi Adilə xanım Bülbülün ev-muzeyinin direktoru kimi bütün sənədlərin
qoruyucusu və sənətkarla bağlı xatirələrinin də canlı şahididir.
– Adilə xanım, Bülbülün ən xarakterik xüsusiyyəti nə idi?
– Xeyirxahlıq. Bu adam ən axırıncı tikəsini verə bilərdi. Kimisinin toyu,
kimisinin, Allah eləməmiş, yasıdır, mütləq kömək etməlidir. Bir var xeyirxah
adam, bir də var şəvqətli. O, başqasının ağrısına, dərdinə biganə ola
bilmirdi. Deputat olduğu zaman da belə idi. Bir dənə də ərizə diqqətsiz
qalmazdı. İndi belə dəbdir, humanitar yardımları mənimsəyirlər. O isə
hər şikayəti gedib yerində həll etməsə, rahat ola bilmirdi. Bunu ona görə
demirəm ki, yoldaşıyam. Bu adam belə idi. Hər bazar günü uşaq evi üçün
bir maşın dolu oyuncaqlar, şirniyyat aparırdı. Müharibə vaxtı ön cəhbəyə
buraxılmadığı halda, Bülbül məhz ora can atır, konsertlər verirdi. Belə
hərəkətlərinə görə yuxarılarda danlandıqda o, cavab verirdi ki, siz istəyirsiniz
ki, hamı azərbaycanlıların qorxaq olduğunu fikirləşsin? Ramiz Mustafayev
yada salır ki, cəbhədə konsertlər vaxtı təyyarə uçur, bombardman edirdi.
Amma Bülbül oxumağa davam edir, əsgərlər də hamı bir nəfər kimi qulaq
asırdı. Bülbül Azərbaycan sözü ilə nəfəs alırdı. Hətta pambıq yığımı vaxtı
gedib maraqlanırdı. “Nə qədər məhsul olacaq?”- deyə narahat olurdu. O,
məşhur adam idi, hamı onu tanıyırdı. Bütün bunlar nəyinə lazım idi? Azərbaycan
dilinin fonetkası, Azərbaycan musiqisinin əsasları ilə maraqlanırdı, Şur,
Kürd Ovşarı simfonik muğamları da onun ideyası idi, aşıq qurultaylarını
da o təşkil etmişdi.
– Səhnədəki Bülbülün evdəki Bülbüldən fərqi çox idi?
– Əlbəttə. Səhnədə o, obraza daxil olub, ona uyğunlaşırdı. Evdə isə çox
sakit adam idi. Uşaqlara da heç vaxt acıqlanmazdı. Bunu mənim ixtiyarıma
buraxardı. Uşaqlarla xalça üstündə güləşməyi çox sevərdi. Hər səhər mütləq
at çapmaqla məşğul idi. Bu ona Koroğlu obrazına görə lazım idi, hər yerə
ailəsi ilə getməyi xoşlayırdı. Radioya, forumlara, iclaslara, fərqi yoxdur.
Ona görə də mən onun həm yaradıcılığı, həm də ictimai işlərinin canlı
şahidiyəm. Bütün bəstəkarlar bizim evdə olub. Onun cavanları necə müdafiə
etməsini, onlara himayədarlıq etməsini dəfələrlə görmüşəm. Onların atası
da, anası da o idi. Cib xərclərinə qədər verirdi.
– Artıq neçə illərdir ki, Bülbül aramızda yoxdur. Onun yeri harada
daha aydın görünür?
– Hər yerdə. Bəlkə də sağ olsaydı, ermənilər belə edə bilməzdi. Bülbül
onlarla ünsiyyətdə çox olub. Siz görsəydiniz ermənilər onu necə qarşılayırdılar.
Bunu yazmaq, demək bəs etməz, bunu görmək lazımdır. Gürcüstanda isə iki
dəfə pərəstişkarları opera teatrının qapısını sındırıb. Birinci dəfə məşhur
italyan ifaçısı gələndə, o biri də Bülbülün gəlişində. Mən onun böyüklüyünü
isə harasa getdikdə daha aydın hiss edirdim. Afişalar vurulmamış anons
verildikdən iki saat sonra bütün biletlər satılırdı.
– O dövrün musiqi həyatında fəal iştirak etmiş bir adam kimi bu
günümüzün musiqisi, vokal sənəti ilə nə fərqlər hiss edirsiniz?
– Biz indi bataqlıqdayıq. Televiziyada, radioda verilişlərə baxdıqda fikirləşirəm
ki, belə oxumaq, belə oynamaq bütün Azərbaycan qadınlarında var. Qabaqlar
artistə pul verirdilər ki, çıxış etsin, indi artistlər özləri pul verirlər.
O vaxt radioda, televiziyada Bədii Şura var idi. Mahnıların səviyyəsi
ölçülüb-biçilib, ortaya çıxmağa layiq olduğu müəyyən edilirdi. İndi pul
vaxtıdır. İstəyirsən qəzet-jurnal aç, özünü nə qədər istəyirsən təriflə.
Bizimkilər demokratiyanı başa düşmür. Eybi yoxdur, bu hələ ki, keçid dövrüdür,
keçib gedir.
– Bülbül məktəbinin davamını kimdə görürsünüz?
– Avropa mədəniyyəti baxımından Bülbül qeyri-adi, fitri hadisədir. O,
belkanto və muğamı sintez edən ilk müsəlman vokalçısıdır. O, yəni məktəbin
banisi olub. Əgər indi azərbaycanlı müğənnisi “Toska”nı, “Bogema”nı oxuyursa,
o artıq Bülbülün açdığı çığırla irəliləyir. Müslüm Maqomayev, Firudin
Mehdiyev, Muxtar Məlikov, Azər Zeynalov və başqaları elə Bülbül sənətinin
davamçılarıdır.
– Belə adamın həyat yoldaşı olmaq çətin deyil ki?
– Qətiyyən yox. Amma indi bəzi yazıları, tərifləri gördükdə narahat oluram.
Mən hələ sağam. Bəs bunu yazan fikirləşmir ki, onu mən də oxuyuram. İndiki
yubiley ərəfəsində mənim üçün ən vacibi odur ki, Bülbülün 100 illiyi şərəfinə
vokalçıların Beynəlxalq müsabiqəsi keçiriləcək, Arxipova kimi adam münsiflər
heyətinin sədri olacaq. O qədər ölkələr çıxış etməyə hazırlaşır. Başqaları
isə, məsələn, Özbəkistan, İran, Türkiyə, Gürcüstan, Rusiya Bülbülün yubileyini
keçirtmək arzusunu bildirib. Bunu gördükdə Bülbül adına küçə olması üçün
sərf etdiyim 8 illik zəhmətim də, qəzetlərdə çıxan Bülbülün ruhunu təhqir
edən yazılar da, yük qaldıran tankerə Bülbülün adının verilməsi də yadımdan
çıxır.
“Çağ”qəzeti
04. 11. 97
