Gülnarə Rəfiq

İtalyanlar keçmiş arvadını ömrünün sonuna kimi saxlayır, finnlər isə onu evdən qovur
Azərbaycanda keçən il evlənən cütlüklərin 10 faizi boşandı. Son yeddi ilin hesablamalarına görə boşananların sayı artıb. Əgər 2002-ci ildə təzə evlənənlərin 5 faizi boşanırdısa bu rəqəm artıq 2 dəfə artıb. Dövlət statistika komitəsinin keçən ilki hesabatına görə 78,9 faiz nikah qeydə alınıb və onlardan 7,8 mini boşanmaq qərarını verib. Boşanmağı sevməyən Azərbaycan xalqı üçün bu çox böyük rəqəmdi.
Son illiər başqa bir qanunauyğunluq da gözə çarpmaqdadır. Qızlarımız xarici millətlərə ərə getməyə başlayıblar. Keçmişdə qızının evdə qız qarımasına razı olan valideynlər onu başqa millətə ərə verməzdi. Bu məsələdə necə deyərlər ipi bir balaca boşıldan azərbaycanlılara millətlərarası nikahlar və başqa millətlərin boşanmaya olan münasibətini bilmək maraqlı olar.
Qız qalasının kilidləri açılanda
Sovetlər dağılan kimi, sərhədlər şəffaflaşan və qara pərdələr götürülən kimi get-gəllər artdı. Pis çıxmasın, zəncirdən açılmış it kimi azadlıq havasını içinə çəkən keçmiş sovet ölkələri nəinki ətrafda, lap uzaq kontinetlərdəki ölkələri əldən-ayaqdan saldılar. Bu dövrdə rus qadınlarının total şəkildə xaricilərə ərə getməsi prosesi start götürdü. Amma bu zaman qızlarımız ərə getməyə hələ ki, tələsmirdilər. Xariciyə ərə gedib sonra kor-peşman vətənə qayıdan rus qadınlarının acı taleyi də bu addımdan çəkindirirdi. Ailə səadətinin nə olduğunu bilmək istəyən xarici kişilər də başqa millətlərin maneələrini aşsalar da bizim quraşdırdığımız baryerləri aşmağa hələ ki, hazır deyildilər. Bir növ Qız qalasının başında kilidlənmiş qızlarımıza hələ ki, yaxın gəlmək olmurdu. Amma azərbaycanlı kişinin keyfiyyəti aşağı düşdükcə qızını kimə gəldi vermək istəməyən validenlər bu qalanın kilidlərini da açmalı oldular. Övladını xoşbəxt görmək, nəvə bəsləmək kimi arzularla yaşayan xalq bu addımı mütləq atmalı idi.
İndi italyana, almana, amerikalıya ərə gedən minlərlə qadın var. «Bu ba bir qismətdi» demək azdı, yeniliyin kökünə baxmaq lazımdı. Sirr deyil ki, qızlar məktəbdə oğlanlardan yaxşı oxuyur və humanitar yönlü fənnlərdə, xüsusilə dil qavramasında yaxşı nəticələr göstərirlər. Xarici dillərin öyrənilməsi millətlərarası baryerlərdən bəlkə də ən vacibini aradan qaldırmış oldu. Dili bilən qıza yeni ölkənin adətlərini öyrənmək çətin olmaz. Savadlı, ünsiyyətlə xanımlarımız bura gələn xarici qonaqlarla asanlıqla dil tapır və ünsiyyətə girə bilirlər deyən sonra intim duyğular baş qaldırarsa bunun qarşısında aciz də qalmırlar.
Sevgi olarsa dilə ehtiyac yoxdu
Deyirlər ki, xaricdə kişilərin evinin xanımı olmaq istəyən qadın üçün lap burunlarının ucu göynəyir. Orda hər şey tamam ayrı cürdür. Bir-birinə meyl edən iki nəfər görüşür, ümumi maraqları, dünyagörüşləri üst-üstə düşür və sonra onlar birlikdə yaşamaq qərarına gəlirlər. Bu münasibətlər uzunömürlü olarsa qadının nə vaxtsa nişan üzüyü taxacağı ümidi olur. Ona görə də xarici filmlərdə nişan üzüyü alan qadının az qala sevincdən qışqırmağı gəlir.
Heç kim deməsin ki, heç vaxt xariciyi ərə getmərəm. Bunu hələ ki, bilmək olmur. Xarici dildə zarafat etməyin çətinliyi bir yana mentalitetlər, mədəni kodlar çox fərqlidi. Romantiklər deyir ki, məhəbbətin öz dili var, arada sevgi olarsa sözlərə ehtiyac yoxdu. Amma hər ehtimala qarşı bəzi nüansları bilmək lazımdı.
Nişanlı vizasıla bütün dünyanı gəzənlər də var
Şengen zonasına, ya da Amerikaya nişanlı vizası ilə getmək olar. Bu viza uzun müddətə və çətinliklə qeydiyyat edilir. Dəvəti kişi özü göndərə bilər və o, 3 aylıq verilir. Əlbəttə ki, vizanı əlinə almamışdan əvvəl səfirliklər nişanlı qızı söhbətə çağırır. Soruşa bilərsiz, axı bu nəyə lazımdı, turist kimi vizanı 3-4 günə almaq olar? Amma nişanlı vizasını almış qadına ərə getdikdən sonra yaşayış üçün sənəd və vətəndaşlıq almaq daha rahat olur. Nişanlı vizası ilə xaricə getməyə qadağa da qoyula bilər. Bəzən olur ki, nişanlı vizasıyla qadın az qala bütün dünya ölkələrini gəzib sonra qayıdır. Axı hər dəfə səfərin xərcini potensial adaxlısı çəkir. Niyə də başqasının hesabına gəzməsin? Əgər bir kişinin nişanlısı kimi gedib başqasına ərə getsə bu qadının reputasiyası tamamil pozulmuş sayılar.
Nikah müqavilsi olmasa…
Qadın xarici ölkəyə gəlib çatandan sonra da onun problemləri bitmir. Çünki hər ölkənin öz qanunu var. Hüquqşünaslar deyir ki, ən təhlükəsiz yol nikah müqaviləsini bağlamaqdı. Bu mövzuda İnternet forumlara girəndə başı daşdan-daşa dəymiş qadınlar geninə-boluna məsləhətlər verirlər. Onlar deyir ki, müqaviləni tərcümə etdirib diqqətlə oxumaq lazımdı və onu bağlamaqdan çəkinmək lap yersiz hərəkətdi. Bu, Avropa ölkələri üçün normadır. Bəzən uzaqgörən kişilər nikah müqaviləsinə elə müddəa salırlar ki, adamın tükləri biz-biz olur. Məsələn, forumların birində başı çəkmiş qadın danışır ki, onun müqaviləsində boşanandan sonra kişinin evini 3 gün ərzində tərk etməlidir müddəası yazılmışdı. O, etiraz edərək bu müddəanı dəyişdirmişdi. Yeni müqavilədə yazılmışdı ki, qadın nə qədər lazım bilsə o qədər də qala bilər. Başqa bir hadisədə isə qadın boşanmadan sonra keçmiş ərindən müəyyən məbləğdə kompensasiya tələb etmişdi. Hətta qadın evdar olmağı və uşaqları böyütməyi qərara alıbsa müqavilədə ona düşəcək pay göstərilməlidi. Çünki orda bizdəki kimi ər və arvadın mülkiyyəti ümumi deyil və əldə edilmiş varidat mütləq kiminsə adına yazılır. Müqavilədə uşaqların kiminlə qalacağı də nəzərə alınmalıdı, yoxsa sonra gec olar. Xarici kişi üçün bu müddəalara baxmayaraq evlənmək yenə də sərf edir, çünki əvəzində möhkəm ailəsi olacaq və xanımı 2 gündən bir feminist şüarlarını onun gözünə soxmayacaq.
Allah üçüncü «talaq»dan saxlasın
Ərəb ölkəsinə gedənlərin işi bir az da müşküldür. Çünki oraların qanunları daha mürəkkəbdir və boşanmada üstünlük əksər hallarda kişiyə verilir. Orda nəinki boşanmaq, bəzən ərə getmək də çətindi. Ərəb ölkələrində xarici qadın hələ evlənməmiş kişinin birinci arvadı ola bilməz. Ərəb kişisinə birinci arvadı xaricdən almaq hüququ verilməyib. Xarici qadın 2-ci, 3-cü, ya da 4-cü arvad ola bilər. Ərəb ölkələrində mülkiyyət məsələləri də kişinin qadına verdiyi qızıl, ziynət əşyaları və ipək yaylıqlarla ölçülür. Müsəlman qadını «talaq» sözünü eşitməkdən qorxduğundan bütün qır-qızılını üstündə gəzdirir. Çünki 3-cü dəfə bu söz kişinin dilindən çıxsa həmən an qadın əynində nə varsa onunla birgə evi tərk etməlidi.
Kimdi günahkar?
Evlənməmişdən əvvəl boşanmadan danışmaq bəlkə də yaxşı çıxmır. Bunu biz belə fikirləşirik. Bizdə boşananlar məhkəməyə gəlib çıxıbsa orda heç kim günahkar axtarmır. Uzaqbaşı 3 ay vaxt verirlər ki, bəlkə hirsli başlar soyuyar. Amma xarici ölkələrin əksəriyyətində boşanmaq çox çətin əməliyyatdı. Əvvəla, boşanma ərizəsi veriləndən sonra 1 ildən 3 ilə qədər vaxt keçməlidi ki, bu müddətdə ər və arvad ayrı yaşayırlar. İtalyanlar buna «separisione» deyirlər və orda bu 3 ilə bərabərdir. Almaniyada 1 il gözləyəndən sonra boşaya bilərlər, amma gözləmənin 3 ili keçməsini qoymurlar. Fransada tərəflərdən biri razı deyilsə 6 il ayrı yaşayandan sonra boşayırlar. Amma tərəflər boşanmaq istəyirsə həmən boşayırlar. Avstriyada bu müddət məhkəmə tərəfindən təyin edilir, yarım ildən 3 ilə qədər ola bilər. Argentina, Kolumbiya və İrlandiyada boşanma qadağandır və yalnız xüsusi hallarda icazə verilir. Norvecdə tərəflərin razılığı ilə maneəsiz boşayırlar. İspaniyada nikah bir ildən az çəkibsə bu məsələyə ərizə veriləndən bir ildən tez heç baxmırlar.
Ayağı sürüşkənlərin cibinə həmişə zərbə dəyir
Görəsən Avropa məhkəmələri boşayanda nəyi müzakirə edir? Orda kimin daha çox günahkar olduğu, kimə pulun əsas hissəsi çatacağı əsəs götürülür. Ayağı sürüşənlərin cibinə elə zərbə vururlar ki, ömrünün sonuna kimi yadından çıxmır. İspaniyada xəyanət halı sübuta yetirilibsə bütün varidatı itirmək də olar. ABŞ və Almaniyada tərəflərdən biri xəyanətdə günahlandırılırsa bunun sonu nikah müqaviləsinin pozulmasına gətirə bilər. İtaliyada boşanmadan sonra qadın rəsmi şəkildə işləmirsə və sonra ərə getməyibsə onun ömrünün sonuna kimi keçmiş əri tərəfindən təmin edilmək kimi hüququ var. Hətta keçmiş ərinin ölümündən sonra da onun təqaüdünü ala bilər. Fransada aldadılmış tərəf mənəvi ziyana görə kompensasiya tələb edə bilər. Zərər çəkmiş acığını çıxmaq istəsə bütün hədiyyələri geri istəyə bilər. Hollandiyada keçmiş ər arvadını birlikdə yaşadığı illər qədər saxlamalı və təmin etməlidir. Amma bu müddət 12 ili keçə bilməz. Onu da nəzərə almaq lazımdı ki, Avropada məhkəmələr çox bahalı prosesdir. Vətəndaşı olmadan məhkəməyə getmək məsələsi isə ölkədən və regiondan asılıdır. Ona görə də başına fata taxmazdən əvvəl gedəcəyiniz ölkənin qanunlarını öyrənmək lazımdı.
Subaylıq elə həmişə sultanlıqdı!
Başı çəkənlər deyir ki, İitaliya və Finlyandiyaya, isti ölkələrdən Misir və İrana ərə gedənlərin məhkəmələrə işi daha çox düşür. 90 faizi uşaq və aliment məsələlərində əsəblərini tarıma çəkir. Finlyandiyada nikah müqaviləsi olmayan adamın hüququ heç nəyə çatmır. Bəzən olur ki, qadını üstündə olan əyin başı ilə pasportsuz ölkədən çıxarıb geri qaytarmışdılar. Sonra o, 6 il ərzində bu ölkədəkilərə anlata bilmirdi ki, orda onun varidatı, mebeli, hesabında pulu var. Ona görə də belə problemləri gözünün qarşısına gətirib yalnız ailə qurmaq və sevgi xətrinə xaricə ərə getmək olar. Ölkəndən qaçmaq, yeni gün görmək, dünyanı gəzmək kimi arzular sonra çəkəcəyiniz əzabları kompensasiya etmir. Dünyanı subay kimi gəzib sultanlıq edə bilərsiz…

• Sehirli şəhər- Bakı