Biz, Avropa və İslam
Rafiq Tağının
həyat təcrübəsindən yararlanıb yazının başlığını bir az başqa cür qoymaq
olardı. Amma məqsədimiz biz, Avropa və islam adlı üçbucağın bir-birinə
zidd qütblərinin qarşılıqlı münasibətini araşdırmaqdır. Çünki biz Avropaya
qarşı bir mövqedə dayanmışıq, islama qarşı isə tamam fərqli tərəflərimiz
aşkara çıxır.
Məlumdur ki, Rafiq Tağıya qarşı terror aktı ilə bağlı 50-dən artıq Azərbaycan
ziyalısı dünyaya müraciət məktubuna imza atıb. Məktub birmənalı qarşılanmadı.
İmzasını geri götürən də, peşman olanlar da tapıldı. Yazıçıya qarşı yönəldilmiş
terror insanları o qədər qeyzləndirmişdi ki, məktubdakı aqressiv, “islam
terroru” kimi ifadələr ilk baxışdan nəzərdən qaçmışdı. Yazıçının ölümündən
özünə yer tapa bilməyən ziyalı etirazını kimə gəldi, bəlkə də düşünmədən
islama qarşı yönəltmişdi. Demək olmaz ki, imza atanların hamısı “islam
terroru” ifadəsini yersiz sayırdı və məktubun aqressiv mətni ilə razı
deyildi. Bu hadisə biz, Avropa və islam adlı üçbucaqda ilk dayanacaq etməyimizə
imkan yaradır.
Bizim Avropaya münasibətimiz
Biz, Avropa dəyərləri
ilə yaşamağa can atan və həyatını dünyəvi kontekstdə görmək istəyən azərbaycanlılar
21-ci əsrin əvvəlində bəlkə olmazın dərəcədə Avropaya can atırıq. Onun
mənəvi dəyərlərinin laxladığını, başqa ölkələrə qarşı münasibətində ikiüzlülüyünü
bilsək də, ən ümdə arzularımızda özümüzü Avropada yaşayan görmək istəyirik.
Bizi söz azadlığı, Avropanın insana verdiyi özünü reallaşdırmaq imkanı
və ağlı-başı üstündə olan insanlarla ünsiyyət cəlb edir. Bəlkə də biz
öz ölkəmizdə bu cür quruluş yarada bilmək ümidindən əl çəkdiyimizdən Avropaya
bir xilaskar kimi baxırıq. Ya da yaşadığımız şəraitdə yeni, normal insani
cəmiyyət yarada bilməyin mümkünsüzlüyünü anladığımızdan Avropanı bura
gətirməkdənsə özümüz Avropaya köçməyi daha asan başa gələn sayırıq.
Kökündən qopub tamamilə yeni şəraitə düşənlərin heç də hamısı həyatından
razı deyil. Axı orada axşam saat 10-dan sonra unitazı işlətmək, hamamında
çimmək qadağası azərbaycanlını dəli edə bilər. İnanmıram ki, nə qədər
loyal olsa da, orta statistik azərbaycanlı “mavi” qonşusunu əlində plakatla
küçələrdə çığırışan görəndən sonra hər səhər salamını əvvəlki tonda verə
bilsin. Bəli, biz və avropalı çox fərqliyik. Bu fərqə pis, ya da yaxşı
don geyindirmək də lazım deyil. Buraları gəzib vətəninə qayıdan avropalı
da dünyanın əfsanəvi şəhərlərini gəzib evinə dönən azərbaycanlı kimi gəzintisindən
eyni dərəcədə ləzzət alır. Çünki Avropa dəyərləri burada kök atmadığı
qədər də burada olan dəyərlər Avropada yoxdur. Amma nədənsə avropalı bunun
fikrini çəkmir. Çünki bütün qüsurları ilə birlikdə avropalı olması ilə
fəxr edir. Bu da bizim əsas fərqimiz.
Bizim islama münasibətimiz
Biz körpəliyimizdən islami dəyərləri bilir və dini rituallara riayət etməsək
də, əksəriyyətimiz bu dəyərlərə hörmətlə yanaşırıq. Biz bilirik ki, islam
xilaskar dindir. Allahın tək olduğunu də qəbul edirik, peyğəmbərinə də
hörmətlə yanaşırıq. Bizlərdən kimsə müsəlman həyat tərzini özünə məqbul
sayır, kimisi isə dini ritualları qismən yerinə yetirməklə kifayətlənir.
İslamın azərbaycanlıların həyatında rolu artmaqdadır. Namaza gələnlər,
islami həyat tərzi sürənlər də gün-gündən artmaqdadır. Bu tendensiya artdıqca
islamı açıq-aydın söyənlərin də sayı görünməz dərəcədə artır. Sanki avropalaşma
buralara daha dərinə soxulduqca özü ilə islamofobiyanı da gətirir.
Avropanın bizə münasibəti
Biz, Avropa və islam adlı üçbucaqda Avropanın bizə münasibəti xüsusilə
maraqlı və bir qədər də sürüşkəndir. Bəzən adama elə gəlir ki, onlar bizi
heç görmür və varlığımız və onlara can atdığımızı da bilmirlər. Biz başlığında
Avropa sözü olan bütün müsabiqələrə gedir, birliyə can atır, yarışlarda
bayrağımızı yellədir, hətta birincilik qazanıb Azərbaycan çığırırıqsa
da, onlar “Ah, belə bir ölkə də varmış” sualı ilə bizi şoka salırlar.
Necə yəni biz varıqmı? Biz varıq, bütün varlığımızla sizə doğru dartınırıq,
cəmiyyətimizi sizin ülgüclərlə biçib doğrayırıq. Siz isə varlığımızdan
yalnız sizdən üstün olanda xəbər tutursunuz. Bəs necə olur ki, Azərbaycan
adlı sizə ucqar görünən ölkədə bir qanun pozuntusu olarsa, xırda detallara
qədər, təfərrüatı ilə bilirsiniz və yeri gələn kimi “Özünüzü dinc aparın!”
deyə barmağınızı da yellədirsiniz bizə?
Biz avropalını daşürəklikdə ittiham edə də bilmərik. Xeyriyyəçilik aksiyaları,
qocalara və kimsəsiz uşaqlara münasibətdə bizdən həsəd aparacaq qədər
irəlidədirlər. Bəzən belə məsələlərdə ifrat dərəcədə qanunpərəst də ola
bilirlər. Onda bəs niyə evində 5-10 dənə it-pişik saxlayıb humanizmi ilə
forsundan cırılan avropalı ölkəsinə bir dəstə acından, zülmdən qaçıb pənah
gətirmiş insanları qəbul edə bilmir?
Müsəlmanın
aram və rəvan dünyası
Biz (bu dəfə bu söz artıq şərq xalqlarını, cənublu temperamenti, həyat
tərzi ilə tamamilə fərqli meyarlarla yaşayan millətləri nəzərdə tuturuq)
islamı həyat tərzimizə və düşüncəmizə ən çox uyğun gəldiyindən qəbul etmişik.
Məlumdur ki, Azərbaycanda dünyada mövcud olan dinlərin hamısı olub və
bu fakt mədəni abidələrimizin çoxluğu və müxtəlifliyi ilə təsdiqlənir.
İslam bu torpaqlarda hakim olmasaydı, indi bizim muğamımız da, xalq sənətkarlığımız
da, mədəniyyətimiz də başqa cür olardı. Muğamı qəbul edib, islamı kənara
atmaq mümkün olmadığı kimi azərbaycanlını tamamilə Avropa dəyərləri ilə
yaşamağa məcbur etmək də mümkün deyil.
Danılmaz faktdır, islamın hakim olduğu ölkələr dünya üzrə ən kasıb və
geridə qalanlardandır. Biz inkişaf edirik, ona görə də yerimizi geridə
qalmış ölkələr arasında deyil, irəlidə gedən və sözünü dünyaya diktə edə
bilən ölkələr arasında görmək istəyirik. Qərb dünyasının irəliləyişləri
fonunda adama elə gələ bilər ki, müsəlman dünyası yuxudadır.
Avropanın islama münasibəti
Bu gün Qərb dünyası bu günə qədər olmamış miqyasda üzünü islama çevirib.
Bu addımı atmazdan əvvəl Avropa cahillik və nadanlıq dövrünü adlamalı
olub. Buna qədər qərblilərin beynində katolik kilsə insan ehtiraslarını,
fiziki enerjini, ictimai, siyasi fəallığı, intellektual fəaliyyəti boğmaqla
məşğul idi. Bu zamanlar Avropa çox geridə qalmış idi, cadugərləri tonqalda
yandırır, kitabları məhv edir, kilsəyə qarşı çıxan alimləri edam edirdi.
Elə həmin zamanlar islam Şərqdə xalqlara görünməmiş azadlıqlar vermişdi
və belə azadlıq dalğası Avropanın özündən də kənar keçmədi. Xristian dini
reformaları (protestantlıq, lüteranlıq və s.) Avropada yeni - zəhmətkeşlik,
yenilik axtarışı, elmi tapıntılara sövq edən ideyalar səpələdilər. Yeni
konsepsiyalara görə insan zəhmət çəkməyi, həyatda özünə yer qazanmağı
ilə Allahın göstərişini yerinə yetirir. Bu ideyalar katolik kilsənin həyata
rahib baxışını, dünyadan qaçma, ciddi həyat tərzi ilə özünü üzmə adətini
ortadan çıxardı. Aktivliyin dərəcəsi o qədər böyük oldu ki, bir neçə əsr
ərzində Avropa məşhur intibahını həyata keçirə bildi.
Avropalı çox yaxşı bilir ki, islam və xristianlıq arasında münaqişə ola
bilməz və islamın terrora dəxli yoxdur. Bəzi siyasi liderlər və ABŞ dövlət
başçıları islamı dəyərlərə heyran olduqlarını deyir və “Quran” əxlaqına
yaxınlaşmağı arzulayırlar. “Quran”ı dərindən bəyənənlərdən bir də Britaniyanın
keçmiş baş naziri Toni Blerdir: “Mən “Quran”ı ingiliscəyə çevirmədə oxudum.
“Quran”dan çoxlu yenilik öyrəndim və düşünürəm ki, bu biliklər xristianlar
üçün çox dəyərli, vacibdir. 12-ci əsrdə səlib yürüşlərindəki vəhşicəsinə
qətllərin İsa peyğəmbərə dəxli olmadığı kimi Bin Ladeninin də “Quran”
əxlaqından xəbəri yoxdur. Qərb islamın həqiqi üzünü görməyi istəməmək
mövqeyindən əl çəkməlidir”.
Avropanın daha bir nüfuzlu şəxsi - şahzadə Çarlz da islam və müsəlmanlara
yaxınlığı ilə tanınır: “Son 300 ildə Qərb dünyasında insanları ətraf mühitdən
qoparmış dərin uçurum yaranıb. Bizə deyirdilər ki, inam və elm bir-birinin
əksidir. Amma islam alimləri heç vaxt elmi tapıntıları öz ağlının və istedadının
nəticəsi kimi qələmə verməyib. Mən “Quran”ı oxuyarkən bəzi ayələr məni
qəlbimin dərinliyinə qədər sarsıtdı. Biz bir-birimizdən çox şeylər öyrənməliyik.
İngiltərədə məktəblərdə tədris prosesinə daha çox müsəlman müəllimləri
cəlb etməliyik. Bütün dünya ingilis dilini öyrənir, amma bizim ölkədə
insanların zəkası və ürəyinə yönəldilmiş biliklərə ehtiyac var ki, bunu
bizə müsəlman müəllimlər verə bilər”.
İslam adlı qorxulu illüziya
Amma islamın Avropada yayılmasını ikrahla qarşılayanlar dəstəkləyənlərdən
daha çoxdur. Uelsin Milli Assambleyasına namizədliyini vermiş İngilis
Milli Partiyasının üzvü Şion Ouens “Quran”ı yandırmaqda ittiham edilib.
İttihama görə, müqəddəs kitabın yandırılması videoya çəkilib və ekstremistlər
arasında yayılıb. Bundan əvvəl isə amerikalı pastor Ueyn Sapp və Terri
Jonm ictimai şəkildə “Quran”ı yandırmaqla Əfqan şəhəri Qəndaharda etiraz
aksiyasına səbəb olmuşdular. Nümayişdə 10 nəfər qurban getmişdi. Hadisəni
törədənlər sonradan demişdilər: “Biz dünyanı bir illüziyadan qurtarmaq
istədik. Qoy bilsinlər ki, islam təhlükəli deyil”.
İtaliyalı Orianna Fallaçi “Qəzəb və iftixar” kitabına görə İsveçrədə mühacirətdə
yaşayır. Hollandiyalı karikaturaçı Nekşot antiislam rəsmlərinə görə həbs
edilib. Amerikalı yazıçı Reyçel Erenfeld Britaniyada Səudiyyə biznesmeni
tərəfindən böhtana görə məhkəmə qarşısında dayanıb. Hollandiyada Ayan
Xirsi Ali, Avstraliyada 2 xristian pastoru məhkəməyə çağırılıb. Danimarka
karikaturaçı Uesterqard cızma-qaralarının bahasını öz ömrü ilə verəcəkdi.
Kütləvi çıxışların fonunda Salman Rüşdinin lənətlənmiş kitabı artıq o
qədər də aktual görünmür.
İslama və “Quran”a müharibə
Bu gün dünya məktəblərdə hicab qadağası kimi kifayət qədər böyük problemlə
üzbəüz qalıb. Avropanın atdığı addımlardan bəllidir, o, açıq-aydın şəkildə
islamla mübarizə aparır. Bütün dünyaya təmkinlik dərsi keçən Avropa bu
gün tolerantlığını və təmkinin itirib. Ərəbləri, Şərq ölkələrindən gəlmələrin
ölkədən çıxarılması şüarı tez-tez səslənir. Məqsəd artan cinayətkarlığın
deyil, cəmiyyətin müsəlmanlaşmasının qarşısını almaqdır. Müsəlmanları
vəhşi heyvan kimi qəfəsə salmağı uca tribunalardan deyənlər də tapılır.
Siyasi fiqur kimi artmaqda olan Hollandiya siyasətçisi Gert Vilders deyir
ki, islam zorakılıq dinidir. Vildersin iddiasına görə, müsəlmanlar Avropada
yaşamaq və qəbul olunmaqları üçün “Quran”ın və əqidələrinin yarısından
imtina etməlidirlər. İslamofobiyanın başında Vildersin çəkdiyi “Fitnə”
adlı antimüsəlman film dayanır. Hollandiyanın Xalq Partiyasının lideri
siyasi karyerasını islama qarşı çıxışlar üzərində qurub. O, “Məhəmməd
peyğəmbər zamanımızda yaşasaydı, onu ölkədən qovardım” kimi ifadələrdən
də çəkinmir.
Vildersin dediklərindən: “Ola bilər, biz Avropanın islamlaşmasının sonuncu
mərhələsini yaşayırıq. Avropada yeni reallıq əmələ gəlib: rəngbərəng baş
örtüklərində gəzən qadınlar, 4 metr irəlidə yeriyən quldar ər, çoxsaylı
məscidli küçələr… Avropada minlərlə məscid var, onlar xristian məbədlərindən
çoxdur. Hər şəhərdə bütün mədəblərdən uca olacaq iri məscidin tikinti
planı var. İri Avropa şəhərlərinin bir çoxunda artıq əhalinin dörddə biri
müsəlmandır: Amsterdam, Marsel, Malmö. Şəhərlərin əksəriyyətində 18 yaşlıların
içində müsəlmanlar daha çoxdur. Paris müsəlman icmaları ilə halqaya alınıb.
Məhəmməd şəhər əhalisinin ən sevimli adıdır. Fransada məktəblərdə müsəlmanlara
qarşı danışmış müəlliflərdən - Volter, Didro - yan keçməyi üstün bilirlər.
Darvinə münasibətdə də eləcə. Holokost tarixi öyrənilmir. Çünki bu, müsəlmanların
şərəfinə toxuna bilər. İngiltərədə şəriət hüquq sisteminin bir parçasına
çevrilib. İndi Avropada 44 milyon müsəlman var. İslam Avropası Avropanı
azadlıq və demokratiyasız nəzərdə tutur”.
İslamda aqressiya varmı?
Bu gün dünyada minlərlə adam dinini dəyişir. Amma məlum statistika
var ki, dünyada islamı qəbul edənlər daha çoxdur. Müsəlmanlar ilə 2,5
faiz artımla çoxalır. Dünya siyasəti liderləri də bu faktı deməyə bilməz:
müsəlmanlar dünyanın ən çox artan qrupudur. 2000-ci ildə xristianlar dünya
əhalisinin 29,9, müsəlmanlar 19, 2 faizini təşkil edirdisə, həmin bu sürətlə
artsa, 2025-ci ildə xristianlar 25 faiz, müsəlmanlarsa 30 faiz olacaq.
Heç kimi zorla namaz qılmağa, ya da başını bağlamağa məcbur edən yoxdur.
Avropalı islama gəlirsə, bunu illər uzunu axtardığı sualların cavabını
müqəddəs kitabımız “Quran”da tapandan sonra edir. Elm sahəsində tapıntıları
ilə Şərqdən fərqlənən Qərb dünyasının alimləri nə vaxtsa elmi tədqiqatlarında
böyük, ali və dərkedilməz qüvvə ilə üzbəüz qaldığına etiraf etməli olur.
Xristian kimi doğulsa da, bu alim nə vaxtsa “çarmıxa çəkilmiş allah” obrazından
imtina etmək məcburiyyətində qalır.
Bütün bu sadalananlardan sonra bir sual rahat buraxmır: onda bəs biz (yəni
azərbaycanlılar) islamdan niyə qorxuruq? Elmi, mədəniyyəti ilə inkişaf
etmiş Avropanı görüb həsəd hissi keçirir və müsəlman ölkələrinin acı taleyini
yaşamaq istəmirik, ona görəmi? Maddi rifaha görə dinimizi qurban verəkmi?
Özü də Avropanın müsəlmanlaşdığı bir zamanda…
İslamofobiya siyasi sifarişdir
Siyasi şərhçilər bütün bu proseslərin sifariş olduğunu deyir. Yəni siyasətçilər
və jurnalistlər bu məsələni öz xeyirlərini güdərək olduğundan çox şişirdirlər
və Avropada müsəlmanlara qarşı münasibət ona görə gərginləşdirilir ki,
yerli əhalini islama və müsəlmanlar qarşı aparılan müharibələri dəstəkləməyə
vadar etsinlər. Düşmən obrazı yaratmaqla İraq, Əfqanıstan, Somali, Sudan,
İranda aparılan müharibələrdə cəmiyyətin dəstəyini qazanmaqdır.
Məsələyə siyasi qızışdırmadan kənar baxışla nəzər salsaq görərik ki, Avropanın
islamlaşması adlı problemi yoxdur. Sadəcə, son 50 ildə müsəlman cəmiyyətləri
öz infrastrukturlarını inkişaf etdirərək məscidlər tikir, halal qida sistemi
yaradır, islam mərkəzləri, qəbiristanlıqlar, məktəblər yaradır və siyasi
həyata qoşulurlar. Artıq İngiltərənin Lordlar Palatasında və ABŞ Konqresində
müsəlman təmsilçiləri var. Müsəlmanlar başqa dinlərin nümayəndələri ilə
bəzi məsələlərdə birləşərək cinayətkarlıq, narkomaniya kimi bəşəri problemlərin
həlli ilə məşğul olurlar.
Avrabiya yeni əmələ gəlmiş terminlərdən biridir və avropalı düşüncəsinə
zorla olsa, da yeridilir. Bu termin Avropanın tutqun gələcəyini ifadə
edir ki, burada əksəriyyəti ərəblər və Şərq xalqları olacaq, cəmiyyətdə
isə şəriət qanunları işləyəcək. Əslində problemin kökündə dayanan əsas
məqam olur ki, avropalılar islamın nə olduğunu dəqiq bilmir. Məsələnin
görünən tərəfi, başıbağlı qadınlar, çoxarvadlılıq, ailədə patriarxal münasibətlər
və dini zəmində yaranan münaqişələr avropalıları qorxudur. Bu qorxunun
ucbatından adamlar islam və ekstremizm arasında olan ciddi fərqləri görə
bilmirlər.
İslam missiyadır!
Üçbucağın ən pik islam adlı bucağının Avropaya və bizə münasibəti demək
olar ki, dəyişməzdir. İslama qarşı deyilən bir fikirlə razılaşmalı oluruq:
islam sadəcə din deyil, o, missiyadır və bütün dünyanın insanlarını imana
gətirmək üçün göndərilib.
P.S. Əslində etiraf etməyimiz lazım: Avropa üçün islam nə qədər təhlükəlidirsə,
elə bizim üçün də Avropa o qədər təhlükəlidir. Çünki bəni-insan olaraq
biz (yer kürəsində yaşayan homo sapiens növünün nümayəndələri kimi) hər
hansı modeli mənimsəyərkən onun müsbət tərəflərini götürüb mənfini atmağı
hələ ki, yaxşıca öyrənə bilməmişik.
2012-01-28