Tale açarları
Əlimizdə olan cəmi
bir azadlıq forması var, taledə seçim azadlığı.
Azmış və əlləri yanına düşmüş səyyahlara ithaf
edilir
Hamının arzusu var. Kiçik, böyük, əlçatmaz, uşaqlıq, gənclik arzuları.
Amma arzularımızdan əksəriyyəti nədənsə reallaşmağa tələsmir. Ya kimsə,
ya nəsə, maneə olur, yada şərait imkan vermir. Ola bilər arzunun reallaşacağı
an nəsə əngəl çıxdı və sadəcə bəxtin gətirmədi? Heç nə arzulamamaq olarmı?
Mümkün deyil. Elə bil ki, tələyə düşmüşük. Bir ucdan arzulayır, o biri
tərəfdənsə həyata keçməyən arzularımızdan pərt oluruq.
Heç kim dəyişmək istəmir!
İnsanları uğurlu, zəngin, xoşbəxt olmağı öyrədən yüzlərlə
kitab var. Cəzbedici görünür. Amma bu tip kitablarda hansısa çalışmalara
eləməli, meditasiyadan tutmuş diyetaya qədər çətin əməliyyatları keçməli
və öz üzərində işləməlisən. Elə bil ki, həyat sonsuz imtahanmış. Sizi
inandırırlar ki, kamil deyilsiz, ona görə də dəyişməlisiz. Qəlbinin
dərinliyində heç kim dəyişmək istəmir və düz də eləyir. Sizə mükəmməl
olmayan varlıq kimi baxanlara inanmayın! Siz dəyişməli deyil, əksinə
özünüzə qayıtmalısız.
Bezmişəm! Nə qədər olar eeeee…
Ola bilər hər səhər qonşunun hürən iti səsiylə sibh tezdən
beyninizə işləyir. Məcbur olub durursuz və yəqin ki, itin dalınca deyinirsiz.
Sonra nədənsə başmaqlar çarpayının altına sürüşüb gizlənir. Başmağı
çıxaranın atabatasını söyməsən tapılmır. Sonra ola bilər ac qarına siqaret
çəkirsiz ki, əsəbləri tarazlayasız. Eyvanda külək qopur və siqaret külü
gözünüzə girir. «Bezmişəm, nə qədər olar!» kimi fikirlər dayanmadan
beyində qaçışır. Tərs kimi qazı da kəsiblər, çay içmək mümkün olmayacaq.
Cavan olanda elə bilirsən ki, bütün dünya cibindədir. Amma sonunda tənha
və deyingənin birini çevrilirsən. Elə bil ki, türmədəsən amma azadlığa
çıxacağın gün məlum deyil. Sanki hər şey bu saniyə dəyişəcək, amma dəyişmir.
Sən həmişəki kimi ağzına nəsə atıb həyatın mənasızlığı barədə fikirlərlə
birgə zəhləngetmiş işinə yollanırsan. Sən gözləyirsən, gələcək isə gəlmir.
Tanış situasiyadır?
Bundan sonra necə yazasan ki, insan öz taleyini seçməkdə azaddır. Əlimizdə
olan cəmi bir azadlıq forması var, taleyi seçmək azadlığı. Hər kəs istədiyi
taleyi seçə bilər.
Arzular reallaşmır!
Tale məsələsinə müxtəlif yanaşmalar var. Çoxumuz inanırıq
ki, tale qabaqcadan müəyyən edilmiş alın yazısıdır və ondan qaçmaq mümkün
deyil. Bu fikir özü adamı sındırır, amma həyatı rahatlaşdırır. İrəlidə
gələn günlərdə qorxmursan. Üstündə keyfiyyət nişanı olamayan taleli
insan bəs neynəməli? Ömrünün sonuna kimi şikayətli gəzməlidir? Kiməsə
Allah gözəllik, zənginlik, ağıl bəxş edib, o isə 2-ci sort damğasıyla
gəzməlidir? Dinlər insana şükranlıq duyğusu aşılayır ki, razı və xoşbəxt
yaşaya bilsin. Bəxtindən şikayətli adam özünü zorlayıb necə xoşbəxt
ola bilər ki? Axı bu, zorla sevmək kimidir…
Elə bil ki, kinoya baxırıq
İdealizm deyir ki, dünya illüziyadır, dünya razılaşır. Materializm
deyir ki, madiyyat hər şeyi həll edir, dünya yenə də razıdır. İnsanlarn
fikirləri toqquşub münaqişələr yaradır. Dünya hamıya «Sən də haqlısan»
deyir. Hər iki nəzəriyyə sübut edilən deyil. Amma bunun əsasında dünya
modelləri quraşdırılır. Fəlsəfə, elm və din dünyanı öz bildiyi kimi
izah edir və özünə görə haqlıdır. Biz heç vaxt absolyut həqiqəti bilməyəcəyik.
Həyatımızın illüziya olduğunu deyənlər də var. Elə bil ki, kinoya baxırıq.
Siz taleyin dəyişmədiyini düşünürsüzsə deməli belə də olacaq. Əgər taleyinizi
əlinizə alıb hər hadisəyə görə məsuliyyət daşımaq fikrindəsizsə bu da
olacaq. Biz həmişə seçdiyimizi əldə edirik.
Əgər dünyanı məşhur fizik Nils Borun fərziyyəsilə quraşdırsaq onda atomlar
günəş sistemindəki kimi nüvənin ətrafında fırlanmalı olacaq. Atomun
dalğa xüsusiyyətini əsas götürsək atom özündən şüalar buraxan dalğaya
çevriləcək. Belə çıxır ki, maddi dünya da bizim seçimimizə uyğunlaşır?
Dünyanın çoxvriantlılığı onun fundamental xüsusiyyətidir.
Həyat bir xətt üzrə çürən hadisə deyil, onun çoxlu variantları var.
Məkan soxlu informasiya struktundan ibarətdir və baş verəcək hadisələrin
bütün mümkün variantlarını özündə cəmləyir. Həyatımızı sektorlara ayırsaq
onun hər parçasının çox fərqli ssenarisi və dekorasiyası olduğunu qəbul
etməliyik. Məsələn, alma Nyutonun başına düşə də bilərdi, düşməyə də.
Aristotel vannaya girəndə su daşa da bilərdi, daşmaya da. Nəzəri cəhətdən
heç bir məhdudiyyət yoxdu. Amma mənasız bir detallar bütün tale ssenarisini
dəyişdirə bilər. Buna etiraz edənlər də olacaq: «Bu necə mümkün ola
bilər? Mənim taleyimin yüzlərlə variantı kimə lazımdı axı?!». Məktəbdə
biz keçmişik ki, nöqtə müstəvidə hər hansı iks və iqrek koordinatlı
ola bilər. Nöqtə soruşmur ki, «Necə ola bilər ki, mənim keçəcəyim yol
artıq cızılıb?». Nöqtəyə biz yuxarıdan baxırıq, ona görə hər şey aydındır.
Öz taleyimizə də yuxarıdan baxa bilsək suallarn əksəriyyəti avtomatik
yoxa çıxar.
Taleyin bir neçə variantı var
Fikir insanı hərəkətə çağıran motiv olmaqdan savayı ətraf
reallağı formalaşdıraraq maddi sayıla bilər. Axı həmişə ən qorxulu fikirlərimiz
reallaşır. Maşina minməkdən qorxan maşın qəzasına düşür, itdən qorxanı
isə it dişləyir. Buna qorxuların materiallaşması da deyirlər. Bu fikrin
qarşılığında kimsə «Belə çıxır ki, dənizlər, çaylar, planet və qalaktika
da mənim fikrimin şüalanmasıdır?». İnsanın özünü Kainatın mərkəzi hiss
etmək kimi zəifliyi var. İnsan dünyanın çox cüzi bir hissəsini tutur.
Milyardlarla canlı orqanizmlərlə birgə reallığın ucaldılması prosesində
müştərək iştirak edir. Hər məxluqda Yaradanın bir zərrəsi var və Allah
bu yolla bütün dünyanı idarə edir.
Bizim taledən narazı olmağa haqqımız yoxdu, çünki hər birimizin seçim
hüququ var. İslam dini dölün ana bətnində 9 –cu həftəsində insana cinsinin,
ruzisinin, taleyinin verildiyini deyir. Müsəlmanlar taledən qaçmağın
mümkünsüzlüyünə inanır. Amma kimsə demir ki, taleyin bir yox, bir neçə
variantı var. Xoşbəxtlik uğrunda (başqa mübarizələrin də sonu həmişə
pis bitir) mübarizə etməzlər, onu seçib yaşayarlar.
Nə tökərsən aşına o çıxar qaşığına
Hər kəsin öz həyat xətti var. Dünya bir olsa da onun maddiləşməsi
prosesi hərə üçün ayrıdır. Məsələn, siz turist kimi gözəl bir şəhərə
gəlmisiz və tarixi abidələri, çiçəkləri, fəvvarələri seyr edib valeh
olursuz. Qarşınızda zibil yeşiyinin yanında oturan dilənçini görürsüz.
Onun üçün reallıq çirkli zibil yeşikləri, kiflənmiş çörək qırıntısı
və üfunətli divardır. O yalnız boş butılka yığmaqda rəqibi olan o biri
dilənçini görür. Bu da onun reallığıdır. Sizin reallıqlar hansısa məqamda
kəsişdi.
Fikir insanın içində qapanıb qalmış enerji deyil. O başqa enerji sahələrilə
təmasda olan və hərəkətli formadır. İlk baxışdan bu proses idarə olunmaz
görünə bilər, Amma məhz siz öz enerjinizlə, fikirlərinizlə reallığı
məkandakı variantların birinə yönəldirsiz. Siz mübarizələrlə dolu həyat
istəyirsizsə, hətta avtobusda sərnişinlərlə dava dalaş salırsızsa sizin
həyatınızda sakitlik çətin ola. Siz daim problemlə dolu həyatınızdan
danışırsızsa onların arası kəsilmək bilməz. Amma artıq yaşadığınız həyatda
siz heç nəyi dəyişə bilməzsiz. Nə valideynləri, nə görkəmi, nə də cinsinizi.
Elə bil ki, muzeyə gəlmisiz və sərgilənən ekspozisiyaya baxmalısız.
Bəyənmirsizsə başqa zala keçə bilərsiz və axtardığınızı orda taparsız.
Arzular yerinə yetmir, bunu unutmayın. Arzu və seçim çox fərqli anlayışlardır.
İqtidarı söyənlər ona enerji yollayır
Bizi uşaqlıqdan başqasının iradəsinə tabe olmağı öyrədirlər.
Hamımızın ailə, Vətən, bəzilərində siyasi partiya qarşısında daşıdığı
məsuliyyəti var. Hamı firmaya, dövlətə, ideyaya, yəni özündən başqa
hər şeyə qulluq edir. Ayrı-ayrı insanların fikirləri ümumi işə yönəldikdə
toplaşıb ümumi enerji qatı yaradır. Buna elmi dildə energetik kəfkir
deyirlər. Bu, bir növ saatın tərpənən kəfkirinə bənzədilir. Kəfkirin
hərəkətə gəlməsi üçün onu tarazlıqdan çıxarmaq lazımdı, yəni ona enerji
vermək. Hərəkətə gələndən sonra enerji kəfkiri öz müstəqil həyatına
başlayır. Ona insanların enerjisi lazımdı ki, hərəkət dayanmasın. Müəyyən
ideyanın, partiyanın, dövlətin, xalqın enerji kəfkiri olduğu kimi balaca,
gözə girməyən təşkilatların və ümumi fikirlərin enerji kəfkiri olur.
Tərəfdarları azaldıqca kəfkir dayanır, yəni ki, ölür. Məsələn, ölüb-getmiş
xalqlar, qədim dinlər, qədim silah növləri, köhnə dəblər, vinil vallar
aradan çıxdığı kimi artıq enerji kəfkirlərini də itiriblər.
Təsəvvür edək, futbol oyunudur və stadion ağzınacan doludur. Oyunçu
səhv buraxır və hamı onu söyür. Bu qədər neqativ enerjinin təsiri altında
oyunçu gərək öləydi. Amma bu baş vermir. İnsanların buraxdığı bütün
enerjini kəfkir özünə götürdü. Bu belə olmasaydı kütlənin nifrəti altında
insanlar ölərdi, ya da kumirlər heyranlarının enerjisi ilə göylərə pərvaz
edərdi. İstər xeyir iş görən xeyriyyə cəmiyyətinin, istərsə də sektaların
bizim enerjimizə ehtiyacı var. Yalnız öz taleyini əlinə alanlar enerjisini
idarə etməyə və mənfi kəfkirlərin təsirindən çıxmağa qadirdir.
Fərdlərin ümumi ideya dalıyca gedəndə enerjilərinin toplanması məsələsini
yoxlamaq üçün hansısa güclü bir partiyanın, ya da dini qurumu söyün.
Bunun ardıyca sizə nəsə bir zərbə dəyəcək. Bu sehr, ya da qarğış deyil.
Bu həmin enerji kəfkirinin qüvvəsinin dalğası idi ki, sizə yüngülcə
toxundu. Ona görə də azadlıq uğrunda mübarizədə qarşı tərəfin liderləri
nə qədər çox söyülsə onun gücü daha da artacaq. Yaxud iqtidarı söyənlər
dəstəsi əslində tərifləyənlər qədər ona enerji yollayır. Enerji kəfkirləri
bizi buraxmır. Sistemin təsirinə düşmüş adam öz həyatını bu qanunlara
uyğunlaşmış şəkildə qurmalı olur. Ona görə biz istəmədiyimizi edirik,
istəmədiyimiz həyatı yaşayırıq. Kəfkirin təhlükəsi ondadır ki, insanı
xoşbəxtliyindən uzaqlaşdırır. Napoleon, Hitler, Stalin kimi mənfi, destruktiv
şəxsiyyətlər də kəfkirin bu sehirli keyfiyyətindən yararlanıblar. Amma
Napoleondan soruşan olsaydı o, yəqin ki, həqiqətən xoşbəxt olduğu bir-neçə
günü güclə xatırlayardı.
Qorxu kiçik ölümdür
Sizi tarazlıqdan çıxarırlarsa enerjinizi aparırlar. Tarazlıqdan
çıxıb deyinir, şikayət edir, informasiyanı dostlarınızla bölüşüb enerji
kəfkirini daha da artıq yellədirsiz. Sizi asılılıqda saxlayan ən güclü
hiss qorxudur, ən qədim və ən güclü hiss. Kimdən və nədən qorxmağın
fərqi yoxdur. Günahkarlıq hissi də enerji sərfiyyatına səbəb olur. Bizi
uşaqlıqdan bəri daim günahkarlıq ruhunda böyüdürlər. Cəza, ya da etiraf
adamı yüngülləşdirir. Börc hissi də enerji baxımından israfçılıqdır.
Adamların kompleksləri də ona xoşbəxt olmağa maneə olur: gözəl deyiləm,
o qədər də ağıllı, ya da bacarıqlı olmadım və s. Həmişə güclü olmaq
istəyi, həqiqətpərəstlik, qanunsevərlik və s. hisslər də müsbət çalarlı
olsa da enerjimizi aparır və bizi yolumuzdan uzaqlaşdırır. Kukla teatrındakı
kimi əl-qolumuzu bağlayan ipləri özümüz də sadalaya bilərik: ədalət
hissi, şöhrətpərəstlik, təkəbbür, ləyaqət, sevgi, nifrət, simiclik,
əliaçıqlıq, maraq, aclıq və s. İnsanın ətrafındakı bütün fəaliyyəti
onun enerjisiylə dolanır.
Biz onsuz da istəmədimizi alırıq
Heç kim belə yaşamaq istəmir, amma olanlara ya mənfi, ya da
müsbət reaksiya verib kəfkiri hərəkətə gətirir, ya da etinasız qalıb
enerjisini özündə saxlayır. Eşitdiyiniz hər hansı fikir ürəyinizə düşübsə
artıq buna görə enerji qatından ona pay vermisiz. Əgər siz fəlakət haqqında
xəbəri boğazdan yuxarı dinləsəz bu hadisədə müşahidəçi olaraq qalacaqsız.
Sizin həyat xəttində fəlakət olan zolaq əmələ gəlməyəcək. Amma ürəyinizə
salıb, qorxacaq, hələ bir öz başınıza gəlirmiş kimi təsəvvür edəcəksizsə,
onda nə vaxtsa, tez, ya gec sizin qəzaya düşüb artıq zərəçəkmiş rolunda
həmən hissləri keçirəcəyiniz anlar olacaq. Belə çıxır ki, nədən qaçmaq
istəsən, bu sənə daha da yapışır. Qonşunun oğlunda bəyənmədiyin cəhəti
sonra öz uşaqlarında tapırsan. Bu təsadüf deyil. Neqativi həyatımıza
biz özümüz salırıq.
Unutmayaq, heç kimin heç kimi və hes nəyi qınamağa haqqı çatmır! Nə
yaşadığımız həyatı, nə də başqasının həyatını dəyişə bilərik. Muzeydəki
kimi, bəyənmirsənsə baxma. Yaxud radioqəbuledici kimi əgər sizə bu xətti
dinləmək lazım deyilsə kanalı dəyişin. Deyinmək, söymək, təhqir etmək,
narazılıq bildirmək hamısı bizim enerjimizi aparır və taleyimizi çirkləndirir.
Ticarətdə satıcıların ilk müştəriyə xüsusi münasibətdə olması məlumdur.
Necə deyərlər siftədi, alıcı qiyməti lap aşağı sala bilir. Ya da satıcı
günün ilk gəlirini bütün mallara sürtür və uğura köklənir. Bu məişət
səviyyəsində aparılar magiyadır. Satıcı özünü uğurlu dalğaya kökləyir.
O özü buna inanır və onda sehr də baş verir. Fikrləriniz bumeranq kimi
üstünüzə qayıdacaq.
Sevgilinə qovuşmaqçün onu buraxmalısan
Bəs nə etməli? Öz taleyini əlinə necə almalı? Əvvala mübarizədən
əl çəkmək lazımdır. Mübarizənin bütün formalarından və tamamilə əks
tərəfdə olan heyranlıqdan da, sevgidən də. Bütün baş verənləri lazımi
kimi qəbul edib sakit qalmaq. İmtina etməkçün əvvəl qəbul etmək lazımdı.
Düşməndən qurtulmaqçün onu anlamaq, sonra buraxmaq lazımdı. Sevgilinə
çatmaqçün onu buraxmaq lazımdı ki, qovuşa biləsiz. Biz çox vaxt dünyalar
qədər sevdiyimiz insanları itiririk. Onları öz sevgimizlə öldürürük.
Hadisəni həyatından çıxarmaq ondan qaçmaq deyil, sadəcə saymazlıq və
etinasızlıq keçirmək lazımdı. Bu etinasızlıq mənfi çalarda yozulmamalıdır.
Soruşa bilərsiz, «Bəs hazırki etinasızlıq zamanında Azərbaycanda arzular
niyə çin olmur?». İş ondadır ki, biz sakit oturmuruq, söyürük, deyinirik,
tərifləyirik, göylərə qaldırırıq, sonra ordan yerə çırpırıq, bir sözlə
eləməməli hərəkətlərin hamısını edirik. Ona görə də arzular sehirli
şəkildə çin olmur. Seçimini həyata keçirməyin isə yolları var və bunu
ustadlardan öyrənmək olar. Seçimini real həyata gətirməyin yolları isə
şalsın gələn dəfəyə…
(Yazı Vadim Zelandın «Reallığın transserfinqi» kitabı əsasında hazırlanıb)
Qadın baxışı