Azadlığı qoruma instinkti
Yaxud evlənməmək üçün
yetərli bəhanələr
Günlərin bir günü ətrafıma baxıb gördüm ki, rəfiqələrimin
əksəriyyti ərə getməyib. Nəinki rəfiqələrimin, hətta dostlarımın da
əksəriyyti subaydır. İçəridə özümə bir irad tutdum: Yəqin subay insanlara
həsəb aparmağım məni ətrafıma evlilik buxovlarından azad insanları yığmağa
təhrik edir. Evli adamların əksəryyti bu məsələyə tamam başqa bucaq
altından baxır və həmişə «Subaylıq sultanlıqdır» deyib köksünü ötürür.
Amma bəzən evlənmək, ərə getmək istəyən adam bütün bu arzularına baxmayaraq
tərəddüd keçirir, evlilik reallaşmağa yaxınlaşanda isə ciddi müqavimət
göstərir. Evli, ya subay olmasından asılı olmayaraq hər kəsin içində
öz azadlığını qorumaq kimi bir instink yaşayır. Ona görə də subay qadınlar
arasında aparılan kiçicik sorğu çoxlarına maraqlı ola bilər.
Gimeney buxovu
Danışdırsan qızların çoxu həmən dəqiqə utanıb qızarmadan «Ərə
getmək istəyirəm» deyir. Amma real bir namizədi təqdim edən kimi sözün
altından çıxır və onda nəsə bir qüsur tapırlar ki, əldə bayraq edib
ərə getməsinlər. Əlbəttə, heç kim kamil deyil, hamının maşını, topdağıtmaz
evi, super görkəmi olmur. Axtarsan Alen Delonda da qüsur tapmağa nə
var? Məncə bütün bunlar ərə getməmək üçün bəhanədir. Qızlar da özünü
Gimeney buxovlarıyla kilidləyib subayçılıqdan əl çəkmək istəmirlər.
Adətən paytaxtda yaşayan qadınların bu mövzuda maraqlı baxışları olur.
Öz əlim, öz başım
«Niyə ərdə deyiləm? Çünki vaxtımı özümə sərf etmək istəyirəm.
Nə edəcəyimi özüm bölüşdürmək istəyirəm. Subay olanda kimsə başımın
üstündə durub nə edəcəyimi, hara gedəcəyimi diqtə eləmir. İşdən sonra
dostlarımla kafeyə gedə bilərəm. Onda heç kim baş-qulağımı aparmaz ki,
necə də arsız, məsuliyyətsiz adamam. Ev-eşik, uşaqları, hirsli ərimi
qoyub əylənməyə getmişəm. Axı mən işdən sonra evə qaçıb it kimi hisrli
və ac gəlmiş ərimi yedizdirməliyəm ki, deyinməsin. Hətta kafeyə gedəsi
olsam hər 2 dəqiqədən bir təxminən «Bağışla əzizim, tez gələcəm. Dostlarımlayam,
inan mənə» məntdə SMS yazıb özümü alçaltmalı olacam. Mən isə təbiətcə
azad quşam. Hara istəsəm ora da uçmaq istəyirəm. Çox hayıf ki, pasportda
möhür olmayan qadının uşaq doğmağını qəbul etmirlər. Əslində məni ictimai
qınaq yox, uşağın özünü yaşıdlarından əskik hiss edəcəyi narahat edir.
Ona görə də yalnız uşağın xətrinə ərə getmək olar». (Ş. 32 yaş)
Məşuqə olmaq daha yaxşıdı
«Qulluqçu, qabyuyan və aşbaz olmaq istəmirəm. Bilmirəm niyə
bütün kişilər fikirləşir ki, ərə gedəndən sonra qadın hər şeyi çatdırmalı,
bacarmalıdır. Elə bil ərə gedən gün adama sehirli çubuq dəyir? Evdə
də, işdə də, yataqda da hər şeyi yerli-yerində etməli, uşaqlara göy
qoymalı, hətta bazarlığa da imkan tapmalıdır. Bəyəm onlar özləri hər
şeyi yüksək səviyyədə edirlər? Kişilər özlərinə qarşı belə tələbkar
deyillər. Elə bil biz robotuq. Belə həyat tərzindən qadın vaxtından
qabaq qocalarsa onlar təzəsini bir göz qırpımında tapırlar. İllər uzunu
ərindən diqqətə tamarzı qalmış qadının elə bil acığına məşuqəsini hədiyyələrə,
güllərə, diqqətə qərq edirlər. Arvadının həsrətində olduğu komplimenti
məşuqəsinə yağış kimi yağdırırlar. Belə ailələri görəndə ərə getmək
istəmirəm. Bəlkə elə məşuqə olmaq daha yaxşıdı? Onda səni əlləri üstündə
gəzdirərlər, qiymətini bilərlər». (D. 29 yaş)
Həyatdan doymamışam axı
«İstəmirəm, vəssalam. Hələ həyatdan doymamışam. Kişilərin
diqqətinə biganə deyiləm. Həmişə diqqət nəzərdə olmağı sevirəm. Hətta
deyərdim ki, bu diqqət nə qədər çox olsa o qədər yaxşıdı. Amma onların
hansısa birini daim yanımda görəcəyimi düşünəndə ərə getmək istəmirəm.
Həm də ki, o zaman diqqətdən düşəcəyəm, ya da düşməli olacam. Çünki
ərli qadın başqa kişilərlə dirqət edərsə bu kənardan çox pis görünür.
Onun ünvanına nalayiq sözlər deyə bilərlər. Amma subay olanda uzaqbaşı
deyəcəklər ki, «Ərə getmək istəyir, onunçün oğlanların başına dolanmasına
imkan yaradır ki, seçə bilsin». Bəlkə də ürəkləndim, bir 5 ildən sonra
baxarıq…» (A. 25 yaş)
Tək olmaq yaxşıdı
«Başım daşdan daşa dəyib, yəqin ona görə də ərə getmirəm.
Başına gələn başmaqçı olar deyiblər. Yaxşı olsaydı elə birinci dəfə
ərdə qalardım. Mən bir daha bunu yaşamaq istəmirəm. Tək olmaq bundan
yaxşıdır». (Q. 30 yaş)
Qorxuram…
«Düzün desəm qorxuram. Azadlığı itirməkdən qorxuram. Bir də
qorxuram ki, məndə də valideynlərimdəki kimi, ya da bacımın ailəsindəki
kimi olar. Mən elə yaşamaq istəmirəm. Hamı özünü elə aparır ki, guya
heç nəyi dəyişmək mümkün deyil və qismətinə hamı baş əyməlidir. Ailədə
gözəl münasibətləri yalnız filmlərdə görmüşəm. Orda insanlar bir-birini
anlayır, problemi olanda oturub müzakirə edərək birlikdə həll edirlər.Ona
görə də ailə və nikah barədə hələ ki, ciddi fikirləşə bilmirəm. Bəlkə
qarşıma elə adam çıxacaq ki, onu sevəcəm və içimdəki qorxunu onun köməkliyilə
aradan götürəcəm» (Ü. 22 yaş).
Kişilər xudbindir
«Ərə geiməkdən hələ ki, söhbət gedə bilməz. Siz nə danışırsız,
o mənə öz həyatımı yaşamağa, öz maraqlarmı, fikirlərimi reallaşdırmağa
imkan verəcək? Kişilər çox xudbin olur. Mən indi idmanla məşğul oluram,
bu mənə gözəl görünməyə imkan verir. Bir neçə aydır ki, rəqsə də gedirəm.
Orda çox maraqlıdır, yeni adamlarla tanış olmuşam. Emosiyalarımı artıq
içimdə basdırmıram, rəqslə ifadə edirəm. Bu rahatlıq gətirir. İngilis
dilini öyrənirəm. Həftədə 3 dəfə dərslərə gedirəm. Dillərə marağım böyükdür,
sonra fransız, ola bilər ispan dili ilə də məşğul oldum. Odur ki, irəlidəki
3 ilim günbəgün yazılıb və tamamilə doludur. Orda ərə getmək qrafası
yoxdur. Axı o, gəlib mənim bütün dünyamı alt-üst edəcək». (M. 24 yaş).
Kişi yalnız fiziki sağlamlıq üçün lazımdı
«Bir dəfə ərdə oldum, bəs elədi. Ərim divanda uzananda mən
2 yerdə işdəyirdim. Özümü at, bəzən də yük daşıyan eşşək kimi hiss edirdim.
İndi də mən tək deyiləm. Görüşdüyüm kişi mənə fiziki sağlamlıq üçün
lazımdı. İndi mən özümü xoşbəxt adam adlandıra bilərəm. Niyə də olmasın?
Öz pulumu özümə xərcləyirəm. Ola bilər ki, deyəsiz, nə yaşın var belə
böyük-böyük danışırsan? Düzdü, mən həyatı hələ dadmamışam, təkcə iynəmişəm.
Amma bununla belə özümü həyat bilicisi, mütəxəssisi sayıram. Ona görə
də bir daha imkan vermərəm ki, kimsə mənə əmr eləsin, məsələn belə bir
irad tutsun: «Əzizim, sən bilirsən ki, bizim imkanımız məhduddur. Özünçün
ayaqqabı alanda niyə məsləhətləşmədin?». Bu hələ yaxşıdı, elə kişi var
ki, qadının maaşını alıb öz bildiyi kimi xərcləyir. Bəyəm əhd eləmişəm
ki, ömrümü layiq olmayan adamın birinə həsr edəcəm?». (G. 36 yaş)
Toysuz və gəlikliksiz…
«Ərə gedərəm, amma qohumlarımızın hamısına demişəm: nə toyumuz
olacaq, nə də gəlinlik paltarı geyəcəm. Razı olmasa qoy özü bilsin,
«məni al» deyib yalvarmamışam ki. Adımı, bakirəliyimi onunçün qorumuşam,
bəsidi. Evi, məni saxlayacaq qədər imkanı olmasa heç ərə getməyi düşünmərəm.
Anama demişəm, 1 otaqlı evim olsa, yanımda kimsənin ərə getməkdən danışmasına
da dözməyəcəm. Özümə ev almaq qüdrətində deyiləm. Gedən kimi uşaq doğmayacam,
görüm necə adamdı, uyğun gəlirikmi? Sonra uşağa tək baxmağa məndə imkan
hardandı?» (F. 32 yaş)
Dərman əvəzi kişi
«Bu yaşacan oturmuşam, indi kimə gəldi gedə bilmərəm. Sağlamlığıma
ciddi zərər vurmuşam və bilirəm ki, problemlərimin əksəriyyəti vaxtında
ərə getməməkdədir. Amma bu yaşda ərə getməyə də utanıram. Yaşıdlarımın
uşaqları artıq evlənir. Deyəcəklər filankəs xala indi ərə gedir və pıqqıldayıb
güləcəklər. Qohumlarımız məsləhət bilir ki, kişini dərman kimi, daha
doğrusu dərman əvəzi qəbul edim. Amma mənə hər axşam dərmanımı atıb
yatmaq kişiylə yatmaqdan daha rahatdı. Öz əlim, öz başım. Başıma kimsənin
çığıracağını, ora qapaz vuracağını təsəvvür etmirəm». (Q. 40 yaş)
Fərsiz ərdənsə tək olmaq yaxşıdı
«Mən öz həyatımı qurmuşam. Evim də, maşınım da, işim də var.
Elənmək istəyənlər də az deyil. Amma hər dəfə növbti namizəd çıxanda
onda elə bir şey axtarıram ki, məni həyatımı dəyişməyə məcbur edə bilsin.
Söhbət təkcə tələbkarlıqdan getmir ki, evi və maşını mütləq olsun. Amma
mən qız uşağı bunu müstəqil əldə edə bilmişəmsə niyə o, kişi xeylağı
bu yaşacan özünə gün ağlamayıb? Deməli bacarqsızdı, ya da sabahısı gününü
düşünə bilmir. Mən həyatını havaya sovuran birisinə ərə gedə bilmərəm.
O, mütləq məndən bir çömçə artıq olmalıdır ki, hörmət edim ona» (E.
34 yaş)
Məni də düşün
«Oturub gözümü dikmişəm ona. Görüm nə vaxt evlənmək təklifi
verəcək. O, deyəsən bu barədə düşünmür. Onu sevməsəydim rahat olandı,
kimsəni seçib gedərdim. Amma gözüm ondadır və gözləyirəm. Onun ağlına
da gəlmir ki, mənim yaşım keçir. Bir azdan uşaq doğmaq artıq gec olacaq.
Sağlamlıq və cavanlıq geri qayıdan şey deyil. Ağlıma gətirmirəm ki,
ona nəsə bir eyham vurum, «məni də düşün» deyib xatırlatma verim. Münasibətlərimizi
gizləməkdən bezmişəm…» (S. 41 yaş)
İkinci arvad olmağı arzulaıram
«Seçdiyim kişi xaricidir, daha doğrusu ərəbdir. Bir neçə ildir
ki, birlikdəyik, amma ona ərə gedə bilmirəm. Onun ölkəsinin qanunlarına
görə kişi ilk arvadını xarici millətdən ala bilməz. O, əvvəl ərəb qadınına
evlənməlidir. Yalnız bundan sonra məni ikinci arvadı edə bilər. Gözləyirəm…»
(M. 39 yaş)
***
Yuxarıda sadalanan fikirlər fərqlidir deyən yazıda yer aldı. Qadını
ərə getməyə məcbur edən səbəbləri sadalasaq getmək istəməyənləri anlamaq
daha rahat olar. Ərə getməyə vadar edən səbəblər arasında hamıya bəlli
olanlarla yanaşı elə məqamlar var ki, bu barədə ucadan danışmırlar.
Qadınlar həmişə ərə gedib və yəqin həmişə də gedəcək. Dünya kataklizmlərdən
titrəyəndə də belə idi, müharibələrdən, qırğınlardan lərzəyə gələndə
də. Deyəsən yerin altı üstünə çevriləndə də belə olacaq. İnsan iki daşın
arasında sevişməyə, ərə getməyə, uşaq barədə düşünməyə imkan tapır.
Evliliyə sövq eləyən ilk səbəb, əlbəttə ki, sevgidir. Sevənlər bərabər
olmalıdır, bu da bir qanundur. İkinci səbəb isə sadəcə tək olmamaq üçün,
ürəyinə yatan birisinin nəfəsini yanında duymaq üçün. Cavanlqda «Üstümü
basdır», qocalıqda «Gəl məni dikəlt» deməyə adam olmalıd, ya yox? Bunu
sadəlövhlük də adlandırırlar, amma evlənənlərin əksəriyyəti bu səbəbdən
evlənir. Üçüncü məqam, valideynlərin sözünün qarşısına söz qoymamaqdır.
Ata, ana daha yaxşı bilər, uşağına nə lazımdı. Bir qism adam var-dövlət
xətrinə evlənir. Zəngin olmaq, istədiyin kimi yaşamaq, arzularını reallaşdırmaq
üçün kompromis variant seçirlər. Bəzən lapdan hamiləlik olarsa tələsik
evlənirlər. Belə olanda hətta ən qəddar valideynlər də səsini çıxarmır.
Bəziləri ata evini tezliklə tərk etməkdən ötəri kimə gəldi getməyə razılaşırlır.
Kiməsə şəhərdə qeydiyyat, kiməsə ev lazım olur. Bəziləri isə «Belə lazımdı»
deyib gözlərini yumur və təsəvvür edir ki, sanki şəlaləyə tullanır.
Orda sərin su, qanqaynadan duyğular və eləcə də başının dəyəcəyi sərt
qayalar da var. Amma sonuncu səbəb, sadaladıqlarımızdan ən qəddarıdır.
Bu kütlənin təkidi, təzyiqi altında ərə getməkdir. «Niyə təksən?», «Niyə
getmirsən?», «Bəyəm alan yoxdur?» sualının illər uzunu cavablandırmamaqdan
ötrü ərə gedənlər var. Amma bu evlilik tənhalıqdan xilas etmir…
Qadın baxışı