Gülnarə Rəfiq

İnsan qəribə məxluqdu. Yer-göy qaynayan vaxt yenə də dinc oturmur. Gedib kölgəlikdə sərinləşmək əvəzinə nəsə planlaşdırır, nəsə eləmək istəyir, nəyisə yaratmaq və nəyisə dağıtmaqla Yerin istisinə öz qaynamasını da əlavə eləyir. Amma məntiqlə göydən od yağan vaxt insanın sərinlikdən başqa istəyi olmamalıdı.
Bizə nə var, biz istiyə öyrəncəliyik. Gün başımıza nə qədər döysə də dözürük. Bir az püfüldəyir, bir az şikayətlənirik. Soyuducudan sərin kompotu içən kimi sərinləşib sonra otururuq televizorun qarşısına və Moskva ətrafında tüstüləyən torf yataqlarının fəsadlarına baxırıq. Kompotdan bir qurtum da vurub tüstüdən boğulan rusların şəhər içində qoruyucu maskada gəzişməsinə, dumandan göz-gözü görməyən şəhərin tutqunluğuna baxıb təssüflə başımızı bulayırıq. Yəni ki, bir az təssüfkeşlik edirik. Amma səhəri günü internetdə oxusaq ki, isti və tüstü ilə əlaqədar olaraq apteklərdə prezervativlərin satışı birə iki qalxıb həmən dəqiqə bütün emosiyalarımız 180 dərəcə öz bucağını dəyişir: Bu ruslar lap ağ eləyiblər də! Elə bil dünyanın sonunu görmürlər, elə öz işlərindədir! Nə qədər dərdlərinə acısaq da şəfqət hissi, acıma hirs və əsəblə əvəz olunur. Bir növ kros qaçışında geri qalmış idmançının keçirdiyi hisslərə bənzər duyğular yaşayırıq.
Təsəvvür edin, Moskva və ətrafında havadakı dəm qazının qədəri normadan bir neçə dəfə artıqdır. Belə miqdarda qazdan heç maskalar xilas eləmir. Sizcə panikya düşməyə əsas varmı? Botaniklər bunu daha yaxşı bilir, çünki bitkiləri müşahidə edirlər. Bitki öləcəyini bilirsə son gücünü toplayıb heç olmasa bircə çiçək açır ki, toxum verə bilsin. Bu çiçək bitkininn bütün gücünü alır və ondan sonra bitki quruyub məhv olur. Amma bu məsələyə bitki gözüylə baxsaq o, yəqin ki, xöşbəxt ölür və əmindir ki, gələn il yazda onun verdiyi toxumlar yenə də cücərəcək. (Toxumunu asfalta tökən dibçək bitkilərinin yaxşı ki, şüuru yoxdur və gələcək taleyi barədə düşünə bilmir). Ola bilər ki, insanlar da eləcə əlacsızlıqdan bütün gücünü nəsil artırmaya gönəldir. Bəlkə ona görə də məsələn, bizim kimi ekstrimal şəraitdə yaşayan, gələcəyində əmin olmayan, eşşək kimi işləyib yalnış məişət qayğılarını qismən həll edən xalqların son sevinci elə nəsil artırma barədə düşünməkdir.
Mediklər deyir ki, havada dəm qazı dolaşarkən və hər gün təkcə Moskvada 700 adam öldürərkən atılan bütün addımlar çarəsizlikdəndir. Onlar deyir ki, CO formullu qaz xeyirlidir, xüsusilə də kişilər üçün. Azot oksidi ilə birlikdə bu qaz infeksiyalardan və xətalarda qoruya bilir. Hər il 5-6 min adam öldürən bu qaz bəzən tormb və infarklardan da xilas edir. Əlbəttə ki, dozasından asılı olaraq. Bu fikirlər italyan alimlərinin tapıntsı qarşısında çox sönük görünür. Onlar dəm qazının əsəb sisteminə təsirini aşkarlayıblar. Bu effekt məşhur göy tabletlər adlanan «Viaqra»nın tərkibinə daxil edilib. Effekti kəşf edən alimləri Nobel mükafatına layiq biliblər. İndi isə demək olar ki, viaqra effekti Moskva ətrafında havayı və təbii şəkildə havada uçur. Qəribədi, demoqrafik problemləri, uşaq artımı məsələsini həll etməyə qadir olmayan Rusiya hökuməti niyə belə cəhdlə yanğınları söndürməyə tökülüşüb? Bəzən məsələnin həlli göz qabağında olur. Yoxsa ki, içməkdən başı ayılmayan rusların nəsil artımına marağını heç cürə izah etmək olmayacaqdı. Gərək bir vaxt eləyib alimlərimizdən soruşum, görəsən bizdə də yay-qış havada dəm qazı olur bəyəm?
Rusiya alimləri dəm qazıyla çarpışarkən Danimarka alimləri təkid edir ki, qlobal istiləşmə həm də çox məzəli ola bilər. Yəni ki, planetin canı qızdıqca, əbədi buzlaqlar əridikcə atmosferə azotun ən aşağı oksidləri daxil olur. Kimyanı bilməyənlər buna şənləndirən qaz deyir. Bu qazın məstləndirici və narkotik effekti var. Ona görə də axirəti zamanın əlamətləri işə düşdükcə həyat məzəli olacaq. Nə bahalaşma, nə qıtlıq, nə də sosial ədalətsizlik insanları narahat etməyəcək. Tərs kimi biz buzlaqlardan çox uzaqdayıq. Qrinlandiya və yenə də Rusiyanın payına bu qazdan lap çox düşür. Onlar üçün qlobal istiləşmə həm də məzəli olacaq.
… Amma yenə də anlaya bilmirəm ki, biz nədən belə gülürük və nədən yalnız nəsil artımı barədə düşünürük?

• Sehirli şəhər- Bakı