Yad həyat
Başqasının həyatı barədə fikir yürüdəndə bil ki, gördüklərin sənə göstərilən qədərdir, nə az, nə çox…
«Əgər
əlində tutduğun yeganə alət çəkicdirsə
hər şey sənə mismar kimi görünəcək». (Lütfi Zadə)
İnsan başqasının həyatını yaşamağı sevir. Əgər belə olmasaydı biz teatrda
gülməkdən uğuna bilməzdik, faciəvi əsərdə göz yaşlarından boğulmazdıq,
filmin qəhrəmanlarını özümüzlə eyniləşdirməzdik və bədii kitab oxuyanda
qəhrəmanın həyatını onunla birgə yaşamazdıq. Mətbuatda da səmimi etiraflar
olar müsahibələr ən çox oxunan olur. İnsanlar bilmək istər ki, cırtdan
boylu olmaq necədi, dağda qalıb şaxtadan donanda nələr hiss edirsən,
«Oskar» mükafatını alan adam pillələri çıxanacan nələri düşünür, meşədə
ağ ayı ilə burun-buruna rastlaşanda insanın ürəyindən nələr keçir, klinik
ölüm keçirənlər nələr görür? Bü yazıda orta statistik insanın həyatında
gözlənilməyən hadisələri yaşamışların keçirdiyi hisslər təsvir edilib.
Ayda əladır!
Bazz Oldrin, 73 yaş, astronavt
Ayın torpağını xırdalanmış talkla müqayisə etmək olar. Üst qat çox yumşaqdır.
Bir neçə santimetr dərinlikdən sonra sanki sement tökülmüş bərk qat
gəlir. Əslində orda hissəciklər arasında Yerdəki kimi hava malekulları
yoxdur və onlar bir-biriylə birləşməyib. Ona görə də ayağının ləpiri
çox dəqiq alınır. Addımlayarkən mən qarşımdakı tozu havaya qaldırsam
da o, səliqəli dairə şəklində yerinə qayıdırdı. Yerin tozu özünü belə
aparmır. Mən təssüratlarımı sözə çevirməyə çalışsam da Ayda gördüklərimlə
müqayisə olunmazdır. Ayda tək olarkən ətrafında heç bir səs olmayanda
skafandrın içinə havanı vuran matorların səsindən başqa heç nə eşidilmir.
Ayda müvazinəti tənzimləmək olmur. Orda hərəkət edən iki kiçik addım
və bir balaca sıçrayışla irəliliməlisən. İnsan Ayın üstünə tez uyğunlaşır.
Cazibə qüvvəsi yeriməyi asanlaşdırır. Orda əladır.
İldırım vuranda hətta
kipriklər də ağrayır
Maks Dirinq, 44 yaş, səs rejisyoru
Cümə idi. İyul üçün tipik hava idi: gün işıldayır, buludlar göydə üzürdü.
4 dostumla qolf oynamağa getdik. Meydançaya çatanda yağış damcılamağa
başladı. Biz talvar altında gözləmək qərarı verdik. Xatırlayıram ki,
hava ozon qoxuyurdu. Bu xatırladığın son fikir idi. Göydə ildırım göyərəndə
mən buz kimi soyudum, həyatımda belə soyuq duymamışdım. Sonra heç vaxt
eşitmədiyim fantastik səs gəldi. Elə bil ki, 2 zibil bakı arasında qalıb
əzilmişdim. Əl ayağım 2 ton ağırlığındaydı elə bil. Bədənimin hər hüceyrəsi
ağrayırdı. Zingildəyən ağrı idi. Mənim saçım və kipriklərim də ağrayırdı.
İldırım yanımızdakı ağacı vurdu. Bir neçə budağı qırıb başımızın üstündəki
talvarda deşik açdı və yanımda duran Terrinin başından girib dizindən
çıxdı. O, yerindəcə keçindi. Sonra yerdən çıxan ildırım mənim ayağımdan
girib təpəmdən çıxdı. Başımdan çıxdığı yerə 8 tikiş qoymalı olduq. İndi
mən çətin triqonometrik məsələləri birnəfəsə həll edirəm, amma sadə
çıxma və toplama mənə böyük problemdir. Həkimlər deyir ki, hər şey qaydasındadır.
Məncə onlar nəyisə məndən gizlədirlər…
«Mən qrup seksiylə
məşğul oldum və bunu yenə də edəcəyəm!»
Mənbə gizli qalmağı arzuladı
Qrup seksi əhilləşmiş səkkizayaq dəniz ilbiziylə seksə bənzəyir. Ətrafında
o qədər əl-ayaq var ki. Onlar səni dartır, əlləşdirir. Beyin bütün baş
verənləri və duyğuları emall etməkdə aciz qalır. Səni bu yola təhrik
etmiş libido da sanki qorxub geri çəkilir. Qrup seksi imkan verir ki,
sən çılpaq nəfsin necə olduğunu öz gözlərinlə görəsən. Axı hamının bədəni
ideal deyil və model olmaqdan uzaqdır. Ona görə də burada toplaşanlar
sənin görmək istədiklərindən seçilir. Qadınlar heç olmasa tutqun işıq
və makiyajın hesabına o qədər də pis görünmür. Amma kişilərin pivədən
köpmüş qarınları, biz-biz dayanan tükləri hətta ən qatı geyin də sevişmək
istəyini poza bilər. Freyd deyir ki, biz hamımız bir qədər geyik.
Amma qrup seksi heyrətamizdir. Yaxınlğında sevişənlərin ləhləməsini
eşidəndə özündən çıxırsan. Qadınlarsa biri o birisini o qədər tez-tez
əvəz edir ki, nəsə fikirləşməyə macal tapmırsan. Belə məqamlarda özündən
əvvəlki kişinin bu qadında qoyduğu izi duymağa başlayırsan.
Sonra taksidə gedərkən, səhəri gün özünə qayqanaq hazırlayarkən, ofisində
işləyərkən bir fikir yerdə qalan fikirlərin başında durur: «Mən qrup
seksiylə məşğul oldum və mən bunu yenə də edəcəyəm!»
Yuxuda keçən həyat
Melodi Zarnk, 45 yaş
Əgər kimsə özünü narkoleptikin (dözülməz yuxululuq və qəfil yatma xəstəliyi)
yerinə qoymaq istəyirsə 2 sutkalıq yuxudan imtina etsin. Biz bu əzabı
hər gün çəkirik. 21 yaşında olarkən hiss edirdim ki, maşını idarə edərkən
mən arabir onu yoldan çıxarıb mürgüləməklə özümü bərpa edirdim. Bu narkolepsiyanın
ilk əlamətləri imiş. Sağlam adam yatandan saat yarım sonra yuxu görür,
narkoleptik isə dərhal. Bəzən yuxunu hələ gözlərim açıq olarkən görməyə
başlayıram. Hallusinasiyalar o qədər realistik olur ki, dəhşət yaradır.
Əgər yuxuda məni arı sancırsa dözülməz ağrı hiss edirəm. Təkrarlanan
hərəkətlər etdikdə məni yuxu aparır. Bir dəfə kinoteatrda filmə baxıb
qaqqıldayarkən tutmam oldu və başım arxaya düşüb qaldı. Onu əvvəlki
yerinə qaytara bilmirdim, yaxşı ki, yoldaşım kömək etdi. Deyirlər həkimlər
xəstəliyimi dözəcək edə bilən dərmanlar hazırlayrlar. Amma mən özümü
aldatmıram ki, nə vaxtsa yatağıma qorxu hissi keçirmədən girə biləcəyəm.
Qadın kişiyə çevriləndə
Daniel K. , 35 yaş, aspirant
Oğlan olmaq istəyi bir yana uşaqlığımda mən elə oğlan idim. Sadəcə lazımi
orqanlarım olmadan doğulmuşdum. Uşaq bağçasında oğlanların tualetinə
gedirdim və təbii ehtiyacımı ayaq üstə ödəməyə çalışırdım. Məktəbdə
beysbol və basketbolu kişi komandasında oynayırdım. Bədənim əzələli,
saçım qısa idi. Yalnız qadınlara qarşı seksual istəyim olub. Yuxarı
siniflərdə oxuyarkən məktəb balının kraliçəsi seçilmiş qeteroseksual
qızla münasibətim vardı. 3 il əvvəl mənə ilk testosteron (kişi harmonları)
iynəsi vurdular. Mən bu dərmanı ömrümün sonuna kimi vurdurmalıyam. O,
libidonu artırır və saçın çıxmasını stimullaşdırır. Artıq üzümü qırxmalı
oluram. 2 əməliyyat keçirmişəm. Birincisində döşlərimi yığışdırdım.
Döşümün gilələrini çərtib içindəkiləri qaşayıb yenidən tikdilər. Sonra
uşaqlığı kəsmək üzrə əməliyyat olundum. Nə vaxtsa falloplastik əməliyyat
da edəcəyəm və mənim penisim olacaq. Hələ ki tələsmirəm, çünki özümünkü
artıq böyüməyə başlayıb.
Qaçıb finişə birinci çatmaq
Al Paçino, 65 yaş, aktyor
«Oskar»ı mən 8-ci dəfədən aldım. Ona qədər məni yalnız siyahıya salırdılar.
İndi nominantlara baxıb düşünürəm: «Görəsən onlar neyrocərrah olsaydılar
necə olardı? Onlardan hansına beyin əməliyyatını həvalə etməyə cürət
edərdin. Bax elə ona da «Oskar» vermək lazımdı. Keçmişdə hər şey əhvalımdan
asılı olurdu. «Qadın ətri» filminə görə «Oskar»alandan sonra o qədər
yeni hisslər duydum ki, özüm də heyrətləndim. İndi mən öz hekəlciyimi
nadir hallarda görürəm. Amma onu aldığım zaman özümü Olimpiadada qızıl
medal almış adam kimi hiss edirdim. Elə bil ki, qaçıb finişə birinci
çatmısan və sənin qələbən hamıya məlumdur. Özünün mükəmməlliyi duyğuları
əla hisslərdir.
Çirkab dünyanın gündəlikliyi
Şon Bredli, 31 yaş, 230 sm boy, basketbolçu
Günüm necə başlayır? Mən yuxudan ayılıb tualetə gedirəm. Bu o deməkdir
ki, yuxulu olsam da başımı əyməliyəm ki, qapıdan keçim. Mən hər gün
əyilirəm, güzgüyə baxanda da, düş qəbul edəndə də (yoxsa duş mənim sinəmə
dirənir). Maşina minməkçün əvvəl bir dizimi büküb salona salır, sonra
bütün bədənimi içəri dürtürəm. Mənim ilan adam da adlandıra bilərsiz.
Bütün geyimimi, hətta ayaqqabıları da sifariş etməliyəm. Çünki ayağımın
ölçüsü 52-dir.
Bir dəfə məktəbdə olanda başqa meydanda oyuna getmişdik. Soyunma otağında
başım şkafdan hündür olduğuna görə orda zibillərin, tozun, yaddan çıxmış
əşyaların yığıldığını gördüm. Məşqçimiz məndən 30 sm alçaq olduğu üçün
skamyanın üstünə çıxıb baxdı və dedi: «Sən çirkab dünyada yaşayırsan,
eləmi?». Bu əslində belədir, mən çirkli dünyada yaşayıram. Qonaq gedəndə
də mən içəri keçməzdən əvvəl qapının üstündəki tozu görürüəm. Soyuduculara
yuxarıdan baxanda tox tozlu görünür. Camaat arasında olanda mən hamının
dazlaşmış kəlləsini görürəm. Ürəkaçan səhnə deyil. Özümdən hündürünə
rast gəlməmişəm. Amma mənə elə gəlir ki, nə vaxtsa belə adamlara rast
gələcəm.
«Nyutondan başlayan dünya elmi artıq Lütfi zadədə bitir» Amerika
xalq məsəli
Lütfi Zadə, 90 yaş, Nyuton, Enşteyn səviyyəli alim
Mən özümü bəxti gətirən adlandırıram. Ətrafda bəxti gətirməyən çoxlu
istedadlı və bacarıqla adamları görürəm. Bizim ailə Bakıdan İrana köçəndə
çox firavan olub- evimizdə həmişə bolluq, qulluqçularımız olub. Elmə
marağım məni ABŞ-ın məşhur Massaçusets İnstitutuna gətirdi. Valideynlərim
1946-cı ildə Nyu-Yorka köçüb. Mən də onların yanında yaşamaq istədiyimdən
Kolumbiya Universitetinə məktub yazaraq işlə təmin olunmağımı xahiş
etdim. Mənə müəllimlik işi təklif olundu. Xatırladım ki, 1946-cı ildə
Kolumbiya Universitetində ilk dəfə olaraq əcnəbi müəllimlərə dərs demək
icazəsi verilib. Yəni ki, mənim müraciətin bir az tez olsaydı sonrakı
taleyimin necə olacağını bilmək olmazdı. Ola bilərdi ki, mən Nyu-Yorkdakı
ikinci dərəcəli elm ocaqlarında işləməyə məcbur olardım və heç vaxt
ciddi fəaliyytə imza ata bilməyəcəkdim. İndi mən Kaliforniya uniersitetindəyəm.
Kolumbiya Universitetində qalsaydım da indi mən heç kim olardım.
Mən insana oxşayan maşınlar barədə çoxdan düşünürdüm. 1961-ci ildə yazdığım
məqalədə qeyri-səlist məntiqin adını çəkdimsə də onu necə yaratmağı
hələ bilmirdim. Onu 63-cü ildə başa düşdüm və ilk işim 1965-ci ildə
çap edildi. Mən inanıram ki, o dünyaya gedəndə mənim nəzəriyyələrim
yaşayacaq. Əksər hallarda insanların 99 faizinin etdikləri özləriylə
birgə ölür. Məncə qeyri-səlist məntiq nəzəriyyəsi və digərləri də inkişaf
edəcək. Bu nəzəriyyəni tənqid edənlər anlayacaq ki, mən haqlı idim.
Mən deyə bilmərəm ki, müştəbehəm. Mənim ideyalarımı qəbul edəndə sevinirəm.
Tədbirlərdə nəsə təmtəraq gözləməkdən uzağam. Hesab edirəm ki, sadə
insanam. Ona görə də məni tərifləyəndə özümü bir az narahat hiss edirəm.
Məndən həyatım, məşğuliyyətim, həyat yaldaşım barədə soruşanda mən «Olanlardan
son dərəcə razıyam» deyirəm. Mənim xoşbəxt həyatım, yaxşı övladlarım,
hörmətim var. Çoxlu dost qazanmışam, əla təminatım var. Amma eyni zamanda
adamın elə bil nəyisə çatışmır. Adam sürətlə ötüb keçən illərə heyfslənir.
Düşünürsən ki, adamın sağlamlığı imkan verməz, nəyisə çatdıra bilməzsən.
Məndən «Xoşbəxtsənmi?» soruşsalar deyərəm «yox». Bədbəxtsənmi soruşsalar
da «yox» deyərəm. İnsanı nəsə xoşbəxt edir. Mən ciddi xəstəliyim aşkar
olunan vaxt doktor olanda özümü xoşbəxt hiss etmişəm.
***
Özünü başqasının yerinə qoymaq sənət adamlarının, yazıçının, rəssamın,
aktyorun işidir. Əgər başqasının həyatına maraq bu qədər böyükdürsə
deməli biz də qəlbimizin dərinliyində bir qədər şair, bir qədər aktyor
və bir qədər də rəssamıq. Çünki eşitdiklərimizə rəng qata bilirik, danışılanları
romantikləşdirib şairanəliyini artırırq, ya da yad həyatın elementlərini
ömrümüzə gətirib aktyorluq edirik. Bu məsələdə heç kim yaxasını kənara
çəkə bilməz…
P. S. Təsəvvür
elə, hamı eyni zamanda yelləncəkdə yellənir. Onda küçədə sevişmək istəyəndə
kimsə bizi qınamazdı. Hər kəs öz xoşbəxtliyilə əlləşərdi, lap uşaqlığındakı
kimi.
Xoşbəxtlik çatışmayanda biz başqasının həyatına soxuluruq…
Qadın baxışı