Gülnarə Rəfiq

Biz ətraf mühitə bir balaca diqqətlə baxa bilsək görərik ki, hər yanda həyat qaynayır. İnsanların istəyib-istəməməsindən, cəmiyyətdəki sosial durumdan asılı olmayaraq bu həyat daim dəyişir və yenilənir. Heyvanlar, bitkilər, həşəratlar, bakteriyalar, viruslar bizim iştirakımız olmasa da artıb törəyir, ölür, yenisini doğurur və gördüyünüz kimi bizdən icazə istəmirlər. Onlar bizim məişətimizə soxulublar. Çoxdan təmizlənməyən soyuducunun içində bəzən adını da bilmədiyimiz canlılardan kaloniya yaranır. Biz isə hələ də düşünürük ki, onların şüuru və duyğuları yoxdur.
Bitkilər insanların fikirlərini oxuya bilir
Bitkilərin düşünmə qabliyyətinin olub-olmaması məsələsiylə keçən əsrin 60-cı illərindən maraqlanırlar. Kliv Baksterin məqaləsi elmi-populyar jurnalda çap edilən kimi bu məsələ müzakirələrə təkan verdi. Müəllif deyirdi ki, bitkilər insanın emosiya və fikirlərini tutmaq qabliyyətinə malikdir. «Fikirləşən bitkilər» fenomeni artıq Amerikanın sərhədlərini çoxdan aşıb və hələ də müzakirə obyekti kimi aktual olaraq qalır. Hər şey Baksterin Drasena adlı palmaya bənzər bitki üzərində təcrübələrindən başladı. Təcrübədə suyun kökdən yarpaqlara qədər keçmə sürəti hesablanmalı idi. Bunu aydanlaşdırmaqçün yalan detektoruna bənzər apparatı bitkiyə qoşmuşdular. Bakster sanki bitkinin yalanını çıxarmaq məqsədilə onu sorğu suala tutmaq fikrinə düşdü. Əvvəl o, bitkinin yarpağını isti kofeyə saldı. Heç bir reaksiya olmadı. Amma sonra alim ötürücü qoşulmuş yarpağı yandırmağı planlaşdırdı. Bu fikir onun beyninə gələn kimi, daha doğrusu əlini kibritə doğru uzadanda aparatın göstəriciləri kəskin tərpəndi. Yəni ki, bitki «qorxdu». Bunu etmək üçün bitki insanın fikirlərini oxumalı idi. Bəzən bitkilər otağa bitki sevməyən insan, ya da it girəndə narahatlıq göstərirdi. Sonradan aparılan anoloji təcrübələr alimin gəldiyi bu nəticəni təsdiqlədi: Bitkilər insanların fikirlərini oxuya bilir. Başqa tip təcrübələr də qoyuldu. Bu dəfə təcrübədə hörümçək də iştirak edirdi. Təcrübə altında olan insan hörümçəyi tutmağa çalışanda bu məsələdə tam neytral qalmalı olan bitki həyəcan keçirməyə başlayırdı. Belə çıxır ki, bitki nəinki insanın, hətta həşəratın da fikirlərini oxuya bilir. Çünki onun qaçmaq istəyindən xəbərdardır. Bəzən bitkiyə çox böyük təhlükə üz verirdisə onlar şok keçirir, hətta huşunu da itirirdi.
Bir dəfə Baksterin laboratoriyasıea kanadalı fizioloq gəldi. O, otağa girəndə ötürücüyə qoşulmuş bitkilərdən heç biri reaksiya vermədi. Amma söhbət zamanı qonaq bitkiləri sobada yandırıb quru çəkisini öyrəndiyini danışdı. Bitkilərə qoşulmuş aparatın göstəriciləri onların şoka düşdüyünü göstərdi. Yalnız bu adam çıxıb geləndən sonra bir qədər keçmiş bitkilər yavaş-yavaş əvvəlki göstəricilərə qayıtdılar.
Bitkilərin yaddaşı da var. Təcrübələrin birində 3 bitki və 6 adam iştirak edirdi. Püşk atma yolu ilə 6 nəfərdən birinə (o biri adamlar bilməsin deyə) bitkini sındırıb tapdalamaq əmri verilmişdi. Salamat qalmış və hadisələri gözləriylə «görmüş» o biri bitkini aparata qoşub onun iştirakı ilə 6 nəfəri dindirirlər. Onlardan 6–sı da bitkini öldürməyini inkar etdi. Amma bitki yalan danışan adamın ifadəsi zamanı az qala özündən çıxmışdı və emosiyalarını öz bildiyi tərzdə ifadə etməyə çalışırdı. Etiraf edək ki, müəyyən aparatlar olmasa biz heç vaxt incitdiyimiz bitkinin nə hiss etdiyini duya bilmirik.
Bitki təbəssümü
Bitkilər şəri unutmadığı kimi xeyiri də yaddan çıxarmırlar. Bakster yazır ki, bir dəfə əyalət şəhərciyində məruzə deyirmiş və ekranda ilk dəfə təcrübə altına salınmış bitkinin şəkli göründü. Bu məqamda məruzə zalından yüzlərlə kilometr uzaqlıqla olan laboratoriyada həmən bitki sanki zalda bütün bunları görüb eşidirmiş kimi müsbət reaksiya verdi. Sanki o, keçmiş günləri xatırlayıb, bəlkə də «gülümsündü». Baksterin dediyinə görə o labortoriyada təsadüfən əlini kəsən vaxt otaqdakı bitkilər reaksiya verdi. Alimin dediyinə görə bitkilər çox rəhmdil və ürəyiyanandır. Onlar ətrafdakı bütün canlı aləmin məhvini hiss edirlər.
Bakster öz təcrübələrində bitkilərlə kifayətləməyib təcrübələri canlı hüceyrələr üzərində də qoydu. Məlum oldu ki, hüceyrələr də ətraf canlı mühitə reaksiya verirlər. Alim düşünür ki, bu minvalla malekulluar da, atom da, hətta hissəciklər də canlı aləmin problemlərinə müvafiq emosiyalarla cavab verirlər. Bizim indiyədək canlı saymadığımız həyat formaları kifayət qədər canlı imişlər. Bəs görəsən bitkilər canllı aləmin əzablarına bu qədər həssasdırlarsa niyə ətraf mühitdə baş verən hadisələrdən dəli olmurlar?
Məhsuldarlıq mənəviyyatdan asılıdır!
Bitkilər canlı aləmin bir hisssi, müstəqil bir dünyadır. Onlar da duyur, sevir, qorxur, özlərini qurban verirlər. Onlar insan emosiyalarına qarşı həssasdırlar. Bu ünsiyyət fiziki dünyadan daha nazik, efir səviyyəsində baş verir. Hələ qədim zamanlardan babalarımız bilirdi ki, torpağın əkinə hazırlanmasını və xüsusilə də toxum səpilməsini hər adama tapşırmaq olmaz. Çünki bitkilərin insan təbiətinə münasibətindən xəbərdar idilər. Toxum səpiləndə , həmçinini məhsul yığılanda da Ayın fazasından tutmuş işə qoşulan adamların mənəvi keyfiyyətlərinə qədər hər məqam nəzərə alınırdı. Müasir adam üçün bu məhsuldarlığın mənəviyyatdan asılılığı kimi görünür. Toxum da onu səpən insan kimi vahid biosferanın üzvü olaraq ondan qidalanıb sistemi pozmamalı idi. 21-ci əsrdə torpağın və insanın ekologiyası məsələsi kəskin şəkildə dayanlığı bir zamanda alimlər və biznesmenlər bu faktorları məsğərəyə qoyub gülürlər. Zaman sürətli prosesləri tələb edir. Artıq keyfiyyət məsələsi arxa plana keçib. Amma hələ keçən əsrin 70-ci əllərində bəzi fermalarda təbii şəraiti, astoroloji xüsusiyyətləri qədim reseptləri nəzərə almaqla əkin-biçin işləri aparılırdı. Nəticələr heyrətamiz idi. Almaniyanın bəzi bölgələrində, Quanaxuato ştatında Santyaqo vadisində məxfi formul tətbiq edildiyindən 43 kiloqramlıq kələm, yarpağı 1,83 metr olan ağ turp, 4,5 kiloqramlıq soğan yetişdirilirdi. Onlar nə kimyavi gübrə, nə də pestisidlər istifadə edirdi. Onların sistemi astrologiya və «gəlmələrdən» alınmış informasiyaya əsaslanırdı. Rəsmi dəirələr, alimlər bu sistemi tənqid edəndən sonra kəndlilər ruhdan düşüb aqronomik təcrübələrini dayandırdılar. Amma şəkillər və çəkilmiş filmlər hələ də durur.
Bitkilərlə maqlar danışa bilər
Bitkilr çarlığı ilə əlaqəyə girmək cəhdləri barədə biz demək olar ki, heç nə bilmirik. Heyvanlarla, balinalar, delfinlər, itlərlə linqvistik təcrübələrin aparıldığından xəbərdarıq. Amma bitkilərlə məsələ daha mürəkkəbdir. Biz bitkilərə bir yerdə dayanıb qalmağa məcbur olan və işi bizi yedizdirməkdən ibarət bir canlı kimi baxırıq. Bəzən onlarla evlərimizi bəzəyirik, bəzən də müalicə olunuruq. Amma diqqət verək, okkultizm tarixi elə bitkilər aləminin ətrafında baş verir və bu dünya ilə yaxınlan tanış olduqca heyrətlənməyə bilmirsən. «Bitkilərin ruhu varmı?», «Onlar öz aralarında ünsiyyətə girirlərmi?» və s. bu tipli suallar cavabını gözləyir.
Qədim zamanlarda insanlar deyirdi ki, bitkilərin də ruhu var. Bitkilərin ruhu ilə «danışmağı» hər adam əlbəttə ki, bilməzdi. Bunu maqlar bacarardı. Onlar inanırdı ki, bir bitkinin budağını kəsəndə bütün canlı aləmdən üzr istəmək lazımdı. Çünki bu informasiya göz qırpımında bütün aləmlərə yayılır. Bu günün şamanları da həmin bu dünyagörüşü ilə yaşayır və bununla da müasir insandan çox fərqlənirlər. Deyək ki, müasir insanın və muasir elmin bəzi məsələlər qarşısında aciz qalması halları artmaqdadır. Bu cualları indi ekstrasens adlandırdığımız insanlar rahatlıqla cavablayır.
Bitkilərə pis münasibətə görə bütün bəşəriyyət cavab verəcək
Ağ dərililər Amerikanı zəbt edəndən sonra uzun müddət qırmızıdərililəri torpaqda işləməyə məcbur edə bilmirdilər. Hindu qəbiləsinin başçısı bunu belə izah edirdi: «Siz istəyirsiz ki, mən otları yolub varlanmaq üçün onları satım? Əgər mən anamın saçını kəsib satsaydım siz mənə necə baxardız?». Bu hindu bilirdi ki, dünyada bütün canlılar qarşılıqlı əlaqədədir. Bitkilərə pis münasibətə görə bütün bəşəriyyət cavab verməli olacaq.
Ekoloji tədbirlər bu gün çox dəbdədir. Amma müasir insan lap yüzlərlə bitki əkmək mərasimini keçirsə də onlara münasibətini dəyişməsə, özünü bitkilər çarlığının bir üzvü kimi duymasa əkilən bitkilərin çox az hissəsi bizimlə birgə yaşamağa razı olacaq. Bəlkə də həmin səbəbdən Bakının küçələrində əkilən yüzlərlə ağacdan bir neçəsi salamat qalır. Ona sərf edilən qayğı və zəhmətə baxmayaraq.
Bitkilərlə ünsiyyətə girmək olarmı?
Amerikanın MKİ –nin keçmiş agenti yalan aparatını bitkilər üzərində tətbiq edəndən sonra bu əməliyyata onlarla laboratoriya qoşuldu və əksəriyyəti müsbət nəticələr aldı. Hələ keçən əsrin əvvəllərində hindli Çandra Bose kəşf etdiyi aparatda bitkilərin də heyvanlarda olduğu kimi əsəb sisteminin olmasını nümayiş etdirdi. Amma biz yenə də tərəddüd içindəyik, bəs bu bitkilərlə neçə anlaşaq? Bəli biz artıq bilirik ki, onalar qayğı görəndə xoşbəxt olur, aqressiv hərəkətdən qorxur, fikirlərimzə reaksiya verirlər.
Rusiya alimi Viktor Adamenko Baksterin təcrübələrindən sonra cinayətkarları dindirərkən şahid qismində aparata bitkilərin də qoşumasını təklif etdi. Təcrübədə cani hər yalan danışanda bitki reaksiya verirdi. Adamenkonun fikrincə bitki sahibinin emosiyasına yanında olanda da, 200 kilometr uzaqdıqdan da cavab verə bilir. Bu fikri Nyu-Cersidən olan elektrik Pol Souvin də öz təcrübələriylə təsdiqlədi. O, belə nəticəyə gəldi ki, bitkilər insan fikirlərini uzaq məsafələrdən də cavab verə bilir. Bitki emosiyalarının öyrənməsiylə psixoloq V. Puşkina da məşğul olur. O, Tanya adlı tələbəni hipnoz altına salıb ona birləşdirilmiş ətirşah bitkisində lazımi dəyişiklikləri qeydə alıb. Onun fikrincə bitkilərin yaddaşı var və onlar ora təkcə özünün deyil, həm də insanların fikirlərini yaza bilir.
Qoyulan təcrübələr içində kalofornialı Lüter Berbenkanın aldığı nəticələr maraqlıdı. O, bitkiylə sadəcə söhbət etməklə yeni, tikansız kaktus növü yarada bilib. Bitkilər nəinki ona anlıdı, hətta tabe də oldu. Həmin bu texnika ilə başqa bitki mutantları alındı: içindəki toxumları görünən şəffaf tut, iri, şirəli gavalı, tam ağappaq marqaritka, qoxusu olan su zambağı. Bu üsulun əsas ideyası odur ki, nə istədiyini təsəvvür edəsən və bu işdə bitkilərlə əməkdaşlıq olsun. Berberk deyir ki, bitkilərdən istədiyin nəticəni almaq üçün onlarla danışanda sevgi vibrasiyaları yaratmaq lazımdı. Müasir təcrübələr nəhayət ki, ulu babalarımızın dediyinə gəlib çıxaraq həmən bu fikirləri təsdiqləməli oldular. Bitkiylə ünsiyyət üçün insan dilinə ehtiyac yoxdu. Bitkilər meditasiya, ya da dua «dilini» də yaxşı anlayır. Doktor Robert Miller təcrübə əsasında sübut etdi ki, dua yolu ilə çovdar 84 faiz daha artıq məhsul verir. Həmin məntiqlə bitkilərin qarğışa reaksiyasını təsəvvür etmək çətin deyil. Təcrübə aparanlar əmindir ki, duanın sehirli qüvvəsini təkcə sözlə deyil, əllə də ötürmək mümkündür.
Onlar bizim kimi musiqini də duyur. Bitkilərin musiqisevərliyini nəzərə almaqla yaradılan yeni becərmə sistemlərində adətən klassik musiqi istifadə olunur. Amerikalı Doroti Retallek və Frensis F. Bromen bitki və tərəvəzlərə pozitiv təsir edən sistem icad ediblər. Bu təcrübələri davam edən Den Karlson mühahidə edib ki, musiqinin təsiri altında bitkilərin yarpaqlarında kiçicik dəliklər açılır ki, bu da qidalı maddələri mənimsəməyə kömək edir. Musiqi məsələsində proses qarşılıqlıdır. Bitkilər gözəl musiqini duyur və özləri də həssas insanların duya biləcəyi vibrasiyalar yaradırlar. Buna botanik musiqi deyilir. Bu effekti amerikalı Con Keycin adı ilə bağlayırlar. O, səhra kaktuslarının tikanlarının yaratdığı siqnaları yazıb başqa bitkilərin «musiqi pyesləri» ilə müqayisə edib. Bitkilər təkcə musiqiyə deyil, həm də rəqsə də həssasdırlar. Hindistanlı doktor Sinqxa hər səhər kalendula bitkisinin qarşısında klassik hind rəqsi ifa edirmiş. Nəticədə bitki 60 faiz daha artıq inkişaf etdi.
Yaşıl dialoq
İnsanlara «düşünən bitkilər» fikri daha xoş gəlir. Çünki biz evimizdə, bağda, istixanada bitkilərin qayğı və sevgiyə reaksiya verməsini öz gözlərimizlə görürük. Bəzən olur ki, ömrünü bitkilərə qulluğu həsr etmiş adam dünyasını dəyişəndə davamlı qayğı və qulluğa baxmayaraq onlar da xiffət çəkir və sahibinin ardınca məhv olurlar. Bu sadəcə enerji mübadiləsi deyil. Əlbəttə, bir yerdə dayanıb duran canlıların uzaq məsafələrə informasiya mübadiləsi etməsi fikri ilə razılaşmaq çətindir.
Cənubi Afrikadan olan zooloq Van Helen zürafələr və antiloplar üzərində təcrübə apararkən ortaya çıxardı ki, bitkilər informasiyanı kimyəvi elementlər vasitəsilə ötürür. O sübut etdi ki, akasiyalar ünsiyyət zamanı, təhlükə siqnalı olan kimi etilen (CH2) ifraz edir. Helen müşahidə edib ki, zürafələr bir-birindən çox aralı dayanan akasiyaların yarpaqlarını yeyir. Amma antiloplar fərqinə baxmadan bütün akasiya ağaclarının yarpağını yeyir, ona görə də daha tez ölürlər. Yəni ki, akasiya ağacı təhlükə zamanı o biri ağacları xəbərdar etməkçün etilen ifraz edir və xəbərdarlıq almış ağacın yarpaqları tanin adlı zəhərin ifrazı ilə onu yeyən heyvanın ciyərini dağıdır.
***
Hazırda Bakının abadlaşması adı altında küçələrimizdə əsil bitki genosidinin şahidi oluruq. Bu proses hər yerdə gedir və hər kəsin gözü qarşısında baş verir. Avropadakı kimi etiraz əlaməti olaraq ağaca çıxıb onu kəsilməkdən qorumaq bizim mentalitetə zidd hərəkətdir. Ona görə də bitkisiz dünyada yaşamaq istəməyənlər başqa təsirli və effektiv yollar axtarıb məhv edilmə işinə əngəl yaratmağa artıq başlamalıdır.

• Sehirli şəhər- Bakı