Gülnarə Rəfiq

Bəzən insan başını aşağı salıb yaşamağıynan ətrafındakı gözəllikləri və qəribəlikləri görmək qabliyyətini itirir. Məişət, nəfs, can qayğıları duyğuları elə kütləşdirir ki, sehrli məqamların yanından dinməzcənə ötüb keçirsən. Amma bəzən başını qaldırıb göyə, ya da heç olmasa irəli baxa bilsən indiyədək görmədiklərin gözünü sevindirər.
Oxuyan dağlar, gəzən daşlar və səhranın zümzüməsi…
Almatı şəhəri yaxınlığında oxuyan dağ var. Yerli camaat deyir ki, bu dağdan üzü aşağı qaçmaq kifayətdir ki, o, oxumağa başlayır. Əvvəl yavaşca, sonra bir az güclü oxuyur, sonra isə səs elə güclənir ki, bir neçə kilometr aralıda bu səsi eşidə bilirlər. Bunu çoxlu qum dənəciklərinin akustik titrəməsilə izah edirlər.
Ölüm vadisinin qaçan daşları Kaliforniyanın milli qoruğudur. Okean səviyyəsindən 86 metr aşağı olan bu yerdə planetin ən isti yeri 48,9 istiliyi ilə tanınır. Burda Reystrek Playa adlı gölün qurumuş yerində öz-özünə hərəkət edən daşlar var. Onilliklərdir ki, bu yer müşahidə altındadır. Futbol topu ölçüsündən tutmuş yarımtonluq nəhəng qəmbər daşları gah eyni istiqamətdə hərəkət edib qumda izlərin qoyur, gah da istiqaməti dəyişib öz izinin üstündən keçib təkbaşına, ya da başqa daşlarla qrup şəklində yollanaraq torpaqda dərin izlər buraxırlar. Vadidə yağış nadir hallarda yağdığından izlər bəzən 7 ilədək qalır. Artıq yarm əsr müşahidə altında «qaçan daşlara» elə öz izahını verə bilmir. 1950-ci ildə daşların hərəkət xəritəsi çəkiləndən sonra da ölüm vadisinin gəzən daşlarının hara və niyə getdiyini heç kim izah edə bilmir.
Əfqanıstanın oxuyan qumlarında bir neçə adam eyni zamanda gəzəndə baraban zərbələrinə bənzər səslər çıxır. Həmin bu effekti Çilinin Kopiano vadisində rast gəlmək olar. Kaliforniyada isə «ağlayan», yaxud «zarıyan» təpələr var. Amerikanın aborigen tayfaları düşünür ki, bu qayalara ölmüş insanların ruhu hopüb və onlar arabir zarıyırlar. İnsanların belə düşünməyə əsası var. Məsələn, Yuqoslaviyada daş fiqurlar gecələr müxtəlif səslər çıxarırlar. Misirdə günəş çıxanda Karyaak məbədinin sütunları «səslənir». Yer üzündə daşlardan başqa səhra qumları da səs çıxara bilir. Onlara oxuyan qumlar deyilir . Dinləyəndə adama elə gəlir ki, bütün səhra zümzümə edir. Oxuyan qumların səsini Kola yarımadasında, Riqa dənizkənarında, Lena çayı və Baykal gölü sahillərində, Dnepr kənarında eşitmək olar. Bəzilər düşünür ki, qumlar bir-birinə sürtünməkdən səslənir. Amma onalır laboratoriyaya öyrənməkçün gətirəndə hamısı susur.
Gölün altında kimlər yaşayır?
Cənubi Osetiyada, Kudar dərəsinin mirvarisi saylan Erso adlı bir göl var. Burada hər il bard musiqisi festivalları keçirilir. Göl insanları gözəlliyi ilə deyil, qəribəliyi ilə cəlb edir. Onun sirrini hələ də aça bilmirlər. Hər il dəniz səviyyəsindən 2 min metr yuksəkdə olan 0,5 kvadrat kilometrlik ölçülü göl yoxa çıxır. Vannada probkanı çıxaranda suyun kanalizasiyaya getdiyi kimi göl də yerin altına gedir. Göl birdən yox, bir ay ərzində yox olur. Bu hadisə qış aylarına düşəndə gülün üstündki buz qatı havada qalır, sonra gölün «tavanı» qırılıb dibinə tökülür. Göldəki balıqlar su ilə birlikgə getmək istəmədiklərində gölün dibində qalırlar. Alimlər bu hadisəni yeraltı göllərin «xasiyyəti» və gölaltı mağaralarla izah etməyə çalışsalar da tam izahı hələ ki verə bilməyiblər.
Təbii mürəkkəblə dolu olan göl Əlcəzairin Sidi Bel Abbes şəhəri yaxınlığındadır. Bu göldə əlbəttə ki, balıqlar və başqa canlılar yaşaya bilmir. Çünki təbiətin yaratdığı mürəkkəb zəhərlidir. Amma insanlara yazı yazmağa arayır. Gölə axan iki çayın tərkibi elədir ki, onlar qovuşan kimi kimyəvi proseeslər işə düşür və su qaralır. Bu göldən doldurulmuş mürəkkəblər təkcə Əlcəzairin deyil, bütün dünyanın dəftərxana malları dükanlarında satılır.
Vensuelladan 50 kilometr aralıda olan Trinidad adasındakı göl isə əsil asfalt istehsal edir. Keçmiş vulkanın kraterində bişən asfalt 90 metrlik dərinlikdə və 46 hektar ərazidədir. Hər il yeni-yeni asfalt bişirən gölü yerlilər «ana göl» adlandırır. Çünki hər il 150 min ton asfalt çıxarılıb tiikntidə istifadə edilsə də, 5 milyon tondan artıq işlədilməsinə baxmayaraq gölün səviyyəsi cəmi yarım metr aşağı enib. Gölün asfaltı tikinti materialı kimi deyil, arxeoloji material kimi daha maraqlıdı. Çünki burda neçə milyon il əvvəl yaşamış canlıların sümüklərini tapmaq olur.
Qazaxstanın Cambul vilayətində ki Kok Kol kimi tanınan göl də anomal göllərdən sayılır. Bura axan çay və bulaqların olmadığı halda göldə su həmişə təmiz və şəffafdır. Bu yeraltı mağaralar fikrini təsdiqləyir. Bu gölə nəsə atsan sakit havada birdən-birə burulğan əmələ gəlib içindəki predmeti sovurub harasa aparır. Yerli camaat dibi olmayan göl barədə əfsanələr danışır. Tədqiqatlar həqiqətən də gölün bəzi yerlərində dibinin olmadığı fikrini təsdiqləyib. Əfsanəyə inansaq gölün dibində yaşayan iri heyvanın olduğuna da inanmalı olacağıq. Çünki onu hərdənbir üzə çıxıb suda üzən quşları dartıb aparan yerdə görüblər. Onu 15 metr uzunluğunda olan ilana bənzədirlər.

Anomaliyalar
Meksikada Duranqo, Çiuyaya və Koauila ştatlarının kəsişməsində «Sükut vadisi» adlı bir yer var. Bu ərazilərdə radioqəbuledicilər, televizorlar siqnal qəbul edə bilmir. Bu vadi solğün təbiətli, arabir kaktus və quru otlara rast gəlinən zəhərli ilanlar məskənidir. Amma qədimdən bəri burda insanlar çoxsaylı quyuların ətrafında məskən salıb yaşayırlar. Quyuların suyu həmişə dolu olur. Yaşayış yerlərindən 50 kilometr aralı düşən kimi saatlar da dayanır və kompasın əqrəbi rəqs edib dinc durmur. Deyirlər ki, bu vadi Bermud üçbucağı, Misir piramidaları və buddist monastrlarıyla bir paraleldə yerləşir. 19-cu əsrin adamları bu vadiyə düşən yanar daşları müşahidə edirmişlər. Təyyarə sürücüləri bu zonanı yaxşı tanıyır və ondan yan keçirlər. Amma nədənsə Amerika bu anomaliya ilə maraqlanmır. 1970-ci ildə Amerikanın ballistik raketi «Afina» səmtindən yayınıb həmin zonaya yönələndən və ora çatıb yerə düşəndən sonra bu barədə daşınmamaq mümkün deyildi. Bir neçə il sonra isə «Saturn» dalı raket bu zonanın üstündə partladı. Alimlər bu zonanın qəribəliyini radiodalğaların işini laxladan elektromaqnit aktivliyi ilə izah edirlər. İndi bu zonada tədqiqat aparan alimlərlə yanaşı insana bənzər canlılar da görünməyə başlayıb. Həmin bu qəribə, çox hündür insana bənzər canlılar yolda dara düşmüş adamlara kömək edir, yağışlı havada palçığa batmış maşını bir göz qırpımında çıxarıb sonra bir anda yox olurlar. Bu hadisə 1975-ci ildə qeydə alınıb. Adamlar hadisədən sonra özlərinə gələndə bu canlalırın yalnız çox xeyirxah üzlərini xatırlaya bilirlər.
Pskov valiyətində Loknyan rayonunda da ölümlə hədələyən tala var ki, yerli camaat onun barəsində danışmağı sevmir. Çünki inanır ki, bu barədə danışanı ölüm gözləyir. Talanın ətrafındakı kəndlərdə həyat sönməkdədir, çünki sakinlər səbəbsiz xəstəliklərə tutulur, ölüm və qətllər həddən artıq çox olur, kəndlərdə hətta havada da qorxu hissi duyulur. 50 il əvvəl meşədə azmış 2 oğlan inəyin səsinə gedib həmin bu lənətlənmiş talaya çatmışdılar. Yanmaqdan qara olan talaya yaxınlaşmış inəyin bir neçə saniyəyə yanıb yerin altına girməsini öz gözləriylə gördülər. Dillərdə belə bir əfsanə vardı ki, bu tala əvvəllər burulğan şəkilli çala idi və onun yeraltı dünyaya apardığını danışırdılar. Gecələr, bəzən isə gündüzlər də ordan qəribə canlılar çıxırdı. Talaya ayağı dəyən yoxa çıxır, sağ qalanda isə bir neçə günlük yaddaşını itirirdi. Həmin yerdə bir rus knyazınnı qalasının olduğunu deyirlər. Amma bir gün onlarla ildırım qalanı bir göz qırpımında yandırıb yox elədi. Vaxt keçdikcə qala ətrafında qurumuş kollardan canlı sədd də yarandı. Çala torpaqla dolsa da xasiyyətini dəyişmədi. Bura təsadüfən girib və ölmüş heyvanların cəsədi illər uzunu çürüməmiş qalır və qəribə qırmızı rəng alırdı. Əraziyə təşkil edilmiş ekspedisiyaların da nəticələrini bilmək olmur. Onlar sirrli şəkildə gizlədilir. Çünki ekspedisiya üzvlərinin ya saçı tökülür, ya da geri qayıdandan sonra naməlum xəstəlikdən ölürdülər. Kənd camaatı artıq evlərini atıb gedirlər. Çünki növbəti yaz yağışı yerli qəbristanlığı yuyub daşları aparanda məlum oldu ki, indiyədək basdırılanlardan heç kim hələ də çürüməyib.

İnsana qarşı olan təbiət
Antarktidanın «Cəhənnəm qapıları» dünyanın ən sirli nöqtələrindən biridir. İnqley körfəzi yaxınlığında buz kanyon var ki, burada həmişə dəlisov küləklər aramsız əsir. Küləyin sürəti saatda 200 kilometrə qədər olur. Ətrafdakı tempraturu – 90 dərəcə şaxtanı da bura əlavə etsək kanyonun adını doğrultduğunu görərik. Çünki insan həyatını təhlükəyə atmadan burada cəmi 2-3 saniyə dayana bilər. Burda ayaq saxlasan yüksək sürətlə vıyıldayan buz qırıntıları iti bıçaq kimi adamın paltarını 2 saniyəyə doğram doğram edəcək.
Kordilyer dağlarının And çirvəsində Ankonkaqua adlı dağ var. Bu dağın qədim hind cadugərləri tərəfindən lənətləndiyi barədə danışırlar. Çünki məkrli niyyətləri olan, ürəyi qara adamlar, eqoist fikirlərlə bu dağa yaxınlaşanda özlərini çox pis hiss edir, bəzən isə yoxa çıxır, ya da səbəbsiz ölürlər. Bu dağda bir neçə alpinist dəstəsi ümidlərini qırıb. Hətta hava maskası ilə olsalar da onlar boğülmağa başlayıblar, ürək tutmaları onları yolu davam etməyə imkan verməyib. Amerika alpinsitləri dağın başına çıxmağa nail olsalar da zirvədə onları qalibiyyət sevinci yox, çıxılmazlıq, məyisluq hiss və bütün bədəni durmadan titrədən qıcolma tutmaları gözləyirdi. Tibetdəki Kaylas dağının da belə keyfiyyətləri olduğundan danışırlar. Ona görə də bu dağın yolunu ancaq bəzi monaxlar bilir.

Enerji mərkəzlərini həmişə ildırım vurur
Ukraynada, Jitomir vilaətində Kupişe kəndi yaxınlığında bir tala var ki, onun adını Qromovişe, yəni ildırım yeri qoyublar. Çünki bu tala sanki ildırımı özünə cəlb edir və bu talada ildırımdan ölənlərin sayı həddən artıqdı. Yerli camaat deyir ki, talada bəzən yerin altından qəribə işıq gəlir, elə bil torpağın altında projektor var. 1995-ci ildə alimlər talada qazıntılar aparıb hərəsi 6-8 metr hündürlüyündə olan daş bloklardan ibarət qədim tikili aşkara çıxardılar. Onun mərkəzində hansısa bütün bürünc heykəli və naməlum dildə daş plitələr çıxarıldı. Alimlər qərara gəldilər ki, rus Kiyevindən daha qədim və daha artıq inkişaf etmiş sivilizasiyanın izləridir. Qədimdən bəri insanlar ildırımın daha artıq vurduğu zonaları daş bloklara nişanələyir və oranı məbədə çevirirdilər. Meqalit sözünün tərcüməsi də elə «ildırım daşı» deməkdir. Şamanlar üçün belə yerlər mistik enerji mərkəzi, alimlər üçünsə sadəcə ya metal yataqları, ya da yeraltı su mənbəsi deməkdir.
Bolqariya da Varnadan 18 kilometr aralıda qəribə təbii fenomen var ki, insanları heyrətə gətirir. Burdakı meşədə gəzişəsi olsan ayaqlarınnı altında quru çubuq qalıb çırçıldamr. Bu meşədə quşlar da yaşamır, heyvanlar da. Sanki buranın ağacları daşlaşıb. Bu yeri Daş meşə adlandırırlar. Daş sütunların yaranması barədə onlarla fərziyyə var. Kimisi onların 50 milyon əvvəlki dənizin dibindəki minerallardan yaranmış və sonra küləyin əliylə yonulub ağac formasına salınmış olduğunu deyir. Kimisə sütunları mərcan növlərindən biri sayır. Amma bütün bu mənzərəyə baxan insanın nəsə sehirli, qeyri-adi bir mənzərə ilə üzləşməsi fikrindən qurtula bilmir. Bəziləri isə ağac-sütunların daş meqalitlər olduğunu və yerili observatoriya, ya da məbəd olduğunu düşünür. Yerli camaat bu daş sütunları ziyarət etməyə ayaqyalın gəlirlər. Ağac-sütünü qucaqlayıb yeni qüvvə, ererji alırlar.

Zamanın hələ ki, damarını tuta bilmirik
Fransada, Piriney dağlarında, Arlet gölü ətrafında Kuserans adlı yerdə hər 50 ildən bir qəribə hadisələr baş verir. İnsanlar izsiz-çoraqsız yoxa çıxır və qurd-qadın adlandırılmış qəribə canlılarla təsadüfi görüşlər baş verir. Turquilli dərəsi başqa, paralel dünyalara çıxış üçün portal ola bilər. Belə portallar yer üzündə az deyil. Amma onların əksəriyyəti Bermud üçbucağı kimi məşhur olmadığından az öyrənilib. Bu portal adamı əlli-ayaqlı uda, yaxud onun şüurunun sərhədlərini genişləndirə bilər. 1972-ci ildə cavan 28 yaşlı geoloq bu portala düşüb və ordan 2 aydan sonra çıxa bilmişdi. Amma ordan çıxanda onun artıq 56 yaşı vardı və o, paralel dünyada keçirdiyi həyatının bütün detallarını xatırlayırdı. Orda geoloq əvvəl hərbçi, sonra keşiş olubmuş və canavar kəlləli qadınlarla döyüşübmüş.
Yer kürəsində çoxlu yerlər də var ki, görkəmcə hətta lap cənnətə oxşayır, amma ora düşən insanlar hansısa qorxulu qüvvənin təsirini hiss etdiklərindən qorxu içində yaşayırlar. Məsələn, belə adalardan biri Palmira adasıdır. Onun sahillərində qəzaya uğramış gəminin ekipajı bu torpağa ayaq basan kimi ya dözülməz qorxu içində yaşyır, ya da dalaşıb bir-birini məhv edirlər. Bu adanın balıqları da, suyun içindəki yosunlar da zəhərlidir. Adanın yerini xəritəyə dəqiq qeyd etsələr də arabir o sanki yoxa çıxır və az sonra sehirli şəkildə peyda olur. Lənətlənmiş ada 1940-cı ildən Amerikanın nəzarəti altındadır. Cörkəmcə cənnətə bənzəsə də bu ada hələ də məskunlaşmamış qalır. Burada arabir zaman da öz bildiyi tempdə gedir. Sahilə çıxmış ekipajın bir neçə günü təqvimdən salıb itirməsi bu ada üçün adi sayıla bilər.
Moskva ətrafında Peredelkino adlı yerdə fransız ordusu ilə müharibədə həlak olmuş 2500 əsgərin basdırıldığı bir yer var. Kurqanın ətrafı ölü ağaclarla əhatə olunub. 150-200 metrlik ellipsvari talada 6 metrlik başdaşları ucalır. Ba talanın otları radiasiyadan sonra artan bitkilərdə olduğu kimi ifrat yamyaşıldır. Burda adamlar zamanı itirir və özlərini is hiss edirlər. Kimisə yuxu tutur, amma kiminsə sensorluq qabliyyəti artır. Bəziləri burda günəşin qarşısını tutan seluetlərdən danışırlar. Talada olmuş bəzi tədqiqatçıların isə qısa müddətə kölgəsi yoxa çıxmışdı. Burda basdırılanların meyiti çürüməyib, quruyub bir qədər türdləşib. Tədqiqatlar göstərdi ki, tala öz oxu ətrafında fırlanır. 15-20 ilə 8-16 metr hərəkət edir. Hərəkət zonasına düşən ağaclar ölür. Ona görə də 40 metrlik ölü zona yaranır.
Barsakelmez adası qazax dilindən «gedər-gəlməz» kimi tərcümə edilir. Çünki Aral dənizinin şimal-qərb hissəsindəki anolmal yerdə Zamanın yoxa çıxdığı və insanların gedib qısa müddətdə qocalıb gəlməsi barədə çox danışılır. Burada qədim zamanlardan qalma uçan kərtənkələ barədə danışanda söhbətə çox vaxt onun dişlərini də sübut kimi əlav edirlər. Buranın ağ dumanında gəzişənlər bir daha geri bir sutkadan sonra qayıdır. Alimlər bunu atom bombası sınaqlarının nəticələri kimi qələmə verirlər.
Bu tip qəribə və insanlar üçün təhlükəli yerlərdən biri də Keniyada Envaiteniet adasıdır. Bu ad yerli dildən tərcümədə «geriyə yolu olmayan» kimi tərcümə edilir. Bu adaya gələn etnoqrafik qrup yoxa çıxandan sonra camaat ətrafda yaşayan qəbilələrin əfsanələrinə qulaq verdilər. Məlum oldu ki, bu adada dəfələrlə kənd salınıb, hətta artıb çiçəklənib də. Amma məlum olmayan səbəblərdən bütün kənd bir gecədə yoxa çıxıb. Amma adanın gözəl təbiəti adamları hələ də ora cəlb edir. Adada cəmi bir qəribə məqam gözə dəyir. O da arabir yoxa çıxıb əmələ gələn iri, qonur və hamar daşlar qalağıdır. Bu adadan izahedilməz səslər gələndə yaxınlıqdakı ağaclar bir-birinə dolaşıb bir saatın içində daşlaşmışdı. Həmin bu daşlaşmış ağaclar qəribə yerlərə insanları buraxmır. Amma hərdənbir insanların gözünə adama çox az oxşayan varlıqlar görünür. Onlar zühur edəndə ya kimsə yoxa çıxır, ya da kiminsə başına iş gəlir, ya da hamilə qadınlar eybəcərlər doğurdu. Yerli əfsanələr yerin təkinə aparan və içindən alov qoparan boru haqqında, ağzından alov buraxan nəhəng haqqında danışılır.

***
Qəribəliklər çoxdur və bəlkə də illər uzunu öz izahını gözləyir. Ona görə də fantastik romanlar üçün qaynaq olan belə əhvalatların hansının uydurma, hansının gerçək olduğunu bilmək bəzən çətin olur. Yəqin ki, insan sehirli yerlərin yanında yaşamağı sevdiyindən izahın ən sirrlisini, ən tükürpədicisini yaddaşına yazır.

• Sehirli şəhər- Bakı