|
|
Ana-bala müharibəsi
Çinlilər deyir ki, biz uşaqlarımızı düz tərbiyə etmirik
Bu yaxındarda Çin mənşəli amerikalı qadın Emi Çua «Aslan Ananın döyüş
mahnısı» adlı kitabı çıxıb. Keçən həftə təqdimatı olan bu kitab artıq
Amerika cəmiyyətini təlatümə gətirib. 48 yaşlı Emi öz həyatı və ailəsinin
nümunəsində uşaq tərbiyəsi məsələlərinə baxışlarını sentimentsiz və bəzəksiz
təsvir edib. Onun 2 qızı var, 18 yaşlı Sofiya və 15 yaşlı Lulu. Ananın
sözlərin görə kiçik qızı yaman şeytandı. Təmbəllik edir, cinlənəndə çığırır,
hisrlənəndə pianonun klavişlərinin gəmirir. Bütün bunlara səbəb odur ki,
anasının təkidiylə çinlilərin hamısı kimi birinci olmağa can atmır. Çinlilər
ailədə uşaqların tərbiysi məsələsində ilk günlərdən uşaqlara lider olmaq
arzusunu aşılayırlar. Bunun üçünsə çox çalışmaq lazımdı. Oxumaq, bilik
toplamaq, bir sözlə at kimi çapmaq. Ona görə də 3 yaşlı uşaq fortepiano
arxasında zəhlətökən çalışmaları təkrarlamaqdan imtina edə bilməz. Uşaq
müqavimət göstərərsə mütləq cəzalanmalıdır. Əgər lazımsa bayırda şaxta
olsa belə çinli ana uşağını cəza olaraq evdən bayıra tullaya bilər. Çinlilərin
bir məsəli anaların dilindən düşmür: «Ananın sözünə baxmayan uşaq evdə
qala bilməz! Ya yaxşı uşaq olursan, ya da qapı arxasıqda qalacaqsan!».
Çinlilərin bu tərbiyə üsulları həqiqətən də bizimki il burun-buruna ziddir.
Bizdə uşaq nə qədər yaramaz olsa da onu evdən qovmağa bir ana da ürək
etməz. Çinlilərdə uşaq və ana arasında sanki müharibə gedir və bu müharibədə
həmişə yalnız və yalnız analar qalib gəlir.
Müəllif yazır ki, sözəbaxanlıq çin tərbiyə sisteminin əsasıdır. Avropa
demokratizmi çin aillələrində heç yaramır. Çünki itaətkarlıq nəticədə
fövqəlinsan yetişdirə bilər və o, bütün şəraitlərə, bütün çətinliklərə
asanlıqla uyğunlaşar. Sevgi və şirnikləndirmə üzərində qurulmuş tərbiyə
sistemi uşaqları axmaq və vecsiz plankton kimi böyüdür. Çinlilər uşaqları
sonunda nəticəyə görə işləmək tələbiylə tərbiyə edir. Yəni ki, bayram
münasibətilə uşaq anasına açıqca çəkib onu o qədər də yaxşı bəzəməyibsə
çinli ana onu geri qaytarıb «Sən daha yaxşı bacarırsan» deyə bilər. Bizdə
uşağın könlünü sındırmamaq üçün bu görkəmsiz açıqcanı gen-boluna tərifləyər
və üstəlik onu hardasa gizləyib illər uzunu saxlayarlar. Axı azərbaycanlı
balası nadir hallarda anasına öz əlləriylə hədiyyə hazırlayar.
Əgər çinli balası saatlarla yeknəsək çalışmaları yerinə yetirmək istəmirsə
ana onun oyuncaqlarını yandırmaqla hədələyir. Bu sözü artıq demiş çinli
ana tələbi yerinə yetməsə oyuncaqlara «Hayıfdı, bu qədər pul verib almışıq»
deyib qorumaz. Onu uşağın gözü qarşısında yandırar. Kitabdan sitat: «Əgər
uşaq məktəb teatrında, ya da musiqi məşğələlərində birinci olmaq iqtidarında
deyilsə aktyorluğa baş qoşmasın, ya da piano çalmaq istəməsin. Əlbəttə,
bu qəddar səslənir. Ona görə də mənim qızım Karneqi-xollun səhnəsində
çıxış edir, sizinki isə yox. Heç nə ləzzət xətrinə edilmir. Nəticə göz
qabağında olmalıdır. Uşaqlar xoşuna işləməyi sevmirlər. Ona görə də valideynin
vəzifəsi onların çılaşdırmaqdı». Müəllif özü də bu sərt tərbiyə sisteminin
yetirməsidir. Mühacir olsalar da Emmi ABŞ-da nüfuzlu təhsil ala bilib
və Yel Unsversitetində hüquq üzrə professordur. O, bu kitabı yazanda artıq
bilirdi ki, onu Amerika və Avropada tənqid edəcəklər.
Çinin bütün təhsil-tərbiyə sistemi nəticəyə yönəldilib. Onlar məktəbdə
12 il oxuyurlar. Birinci sinfə gələndə onlar ilk test imtahanından keçirlər.
Adi çinli ailəsində ilk siniflərdən başlayaraq bir neçə müəllimlə dərsdən
əlavə məşğul olurlar. Çünki ali təhsil almaq üçün böyük müsabiqələrdə
bəzən bir yerə 200-300 nəfər iddialı olur. Çinli balası xaricdə oxuyası
olsa da o, heç vaxt tədris müəssisəsinin qayda qanunlarını pozmur. Çinlilər
öz uşaqlarını ilk günlərdən qalib olmağa hazırlayır. Baxmayaraq ki, ailədə
aman-zaman bir uşaq olur onun nazını çəkmək, ərköyün etmək kimsənin ağlına
gəlmir.
Psixoloqlar deyir ki, çinlilər fərd kimi hündürlüyə yox, eninə inkişaf
etməyə can atırlar. Yəni ki, avropalı dərzi peşəsini siçibsə o, işində
yetkinləşən kimi sex müdiri, zavod direktoru və nəticədə yüngül sənaye
naziri olmağa can atır. Çinli isə öz dərzilik məharətinin təkmilləşməsi
üzərində işləyir ki, sonra onu gələcək nəsillərə ötürə bilsin.
Belə çıxır ki, çinlilər yaxşı mütəxəssis yetişdirən zaman biz xoşbəxt
və gələcəyi düşünməyən arsız adamlar böyüdürük. Çinlinin yaxşı peşəsi
olursa bizim çoxlu dostlarımız olur. Onlardan fərqli olaraq biz çin malı
geyinərək xoşbəxt ola da bilirik. Belə məntiqlə yanaşsaq biz çinlilərdən
zəhmətkeşliyi, onlasa bizdən arsızlığı öyrənməlidirlər. Axı deyilənə görə
çinlilərin ürəyi çox zəif olur və ürəkdən ölənlər çinlilər arasında çoxdur.
Yəqin ürəkləri Çin malıdır, ona görə…
|
|
