Sənətin çoxüzlülüyü

Əsil sənət insanları sevməyə məcbur eləyir. Əslində köşəni bu cümləylə bitirmək daha yaxşı olardı. Amerika kəşf eləmiş kimi forsla son nöqtəni qoyub özündən razı halda kənara çəkilərək klaviaturanın təpəsinə qapaz vurmaqdan əl çəkirsən. Sonra yazını göndərməyə bəndmiş növbəti yazının konturlarını cızırsan. Bu, əslində səndən fikir gözləyən oxucunu və ən vacibi özünü aldatmaq kimi bir şeydi. Bəyəm bilmirik ki, bütün sənət nümunələri sevgidən yaranır? Bu fikirlə mübahisə eləməyə kimin cürəti çatar? Neçə əsrdi bəşəriyyət bunu deyib durur. Amma ən lehinə, nə də əleyhinə bir qərar çıxara bilmir.
İnformasiya okeanında «üzərək» sənət, mədəniyyət barədə məlumat axtarmaq ot tayasında iynə axtarmaq qələr çətin məşğələ olsa da bəzən əl-ayağına nəsə batır və sən tapdığından sevinmək, «evrika» çığırmaq əvəzinə «oy» deyib barmağını dişləyirsən. Məsələn, oxuyub agah olursan ki, Rusiyanın cənubunda Jeleznovodskda imaləyə abidə qoyulub. Əksəriyyətinin heç düşünmək belə istəmədiyi bu predmeti el arasında «klizma» adlandırırlar. «Maşuk Akva –term» adlı sanatoriyada qoyulmuş 800 funt ağırlığında olan bu kolbanı üç buruqsaç mələk saxlayır. Bu azmış kimi sanatoriyanın dilektoru hadisəni şərh eləyərək «İmalə bizim reqionun simvoludur» deyir. İntibah dövrünün üslubunda canlandırılmış abidə 42 min dollara başa gəlib. İndi hadisəni sənətdə yenilik kimi şərh eləsək sonunda mütləq sevgi olmalıdı. Yoxsa yazının əvvəli sonuyla uyğunlaşmaz. Diqqətli oxucu da bunu mənə bağışlamaz.
Əsil sənət oriyentirlər yaradır. Yəni azmış insanlara yol göstərək mayak, istiqaməti itirmək istəməyənlərə göstərici kimidir. Amma nədənsə bu yolda azanlar, bir qırağa çıxmış, özünə cığır tapmışlardan daha çox olur. Sonra da deyirlər ki, sənətçilərin ayağı sürüşkən olur. Hamının getdiyi cığırda darısqallıq olanda özünü qorumaqçün çıxmalısan, yoxsa tapdaq altında qalarsan.
Əsil sənət ritm verir. Bu ritm mütləq sənin daxili ritmindən ciddi şəkildə fərqlənməlidi. Yoxsa hərəkət olmaz, durğunluqdan ürəyin partlar. Amma tədqiqatçılar deyir ki, ritm dağıdıcıdır. Hətta məşhur muzeylərin ətrafında rok konsertləri verilməsinə qarşı etiraz eləyən bir dəstə alimlər də var. Onların fikricə, (bu fikir isə tədqiqatları söykənib) rokun dağıdıcı ritmi muzeylərin içindəki tabloları qocaldır. 82 ditsebal gücündə olan hər 10 konsert lövhənin yaşına bir il əlavə eləyir. Ona görə də «Rollinq Stones» qrupu Moskvada Saray meydanında konsert verəndə Sezann və Matiss kimi sənətkarların rəsmlərini qorumaqçün qrupdan kalonkaların səsini azaltmaq xahiş edilmişdi. Axı hələ 2004-cü ildə həmin medanda Pol Makkartni konsert verəndə binanın malası çartlamış və bəzi yerlərdə tökülmüşdü. Xaricdə qədim malikanələri xilas etmək məqsədilə rok musiqiçilərin konsertlərini burada təşkil edirlər. Onlar müasir ritmlərin dağıdıcı olduğunu heç eyninə də almır. Onlar sənətdən aldıqları yeni ritmləri daha qiymətli sayır.
Əsil sənət heç kimi xilas eləmir. Bu axmaq iddiadır. Yaxşı musiqi hərəkət eləməyə təkan verə bilər. Daha doğrusu verməlidi də. Sənət heç kimi reallıqdan uzaqlaşdırmır. Yeni cərəyanlar əmələ gəlir, bir-birini təkzib eləyir. Disko texnonu sıxışdırır, rok gəlib hamısının üstündən xətt çəkir. Amma bir nəfəri də tənhalıqdan qurtara bilmir. «Günəşin övladları» adlandırılan rok cərəyanı da «uçub, uçub» axırı narkomaniyaya yuvarlandı. Bilməmiş olmazsız, Bakıda uşaqlarımız indi «N.O.S.T» qrupunu dinləyir. Ağlını itirir, evdən qaçır, ata-analarının üzünə ağ olur, «Biz sizə göstərərik» deyib hədələyir, dodaqlarını qara rəngə boyayır, kəllə və ölüm simvollarını üstündə gəzdirir. Təzəcə ağardılmaş divarlarımızı indi «Host» sözü bəzəyir. Amma insan tənhalığı bir damcı da azalmayıb.
Əsil sənət səmimi olmalıdı. Amma sənətdə səmimiyyət yuxu dərmanı kimidir. Az miqdarda kömək eləyir, çox olsa öldürür. Ayın gümüşü işartısını gümüşü qızılı hadqada heç vaxt görməyənlar anlamaz. Onda bilərdilər ki, gümüş Ay işığını xatırladır. Eləcə də maddi həyat dünyanın poetik qavranmasını müəyyən eəlyir. Həyatın ağırlığından əyilmiş kürəklər heç vaxt ruhun uçuşunu anlamaz. Uçmaq fikriniz varsa çiyinlərinizdən günahları və bütün ağırlıqları tullayın.