Tikanlıqda rəqs edənlər

Nədənsə rəqs etməyim gəlir. Qaynayan çaynikin «zü» tutub verdiyi ritmdə qollarımı açıb o yan, bu yana süzərdim. Azərbaycanda kişilər atılıb düşəndə rəqs edir, qadınlar oynayanda isə süzür deyirlər. Tərpənməyə yerim-yurdum da var. İki addım o yana, üç addım bu yana – bəsimdi. Toyxanalarda adambaşına belə meydança olmasa da hamı ortalıqdan çıxmır, oynayır. Onda mənə nə düşüb, oynamayım. Pəncərəmizdən də heç nə görsənmir. Yəni qonşularımız «Yazıq, oxuyub yazmaqda havalanıb» deyərək halıma yanmalı olmayacaq. Əminəm, görən olmaz…
Görsələr nə olar? Bəyəm bilmirlər ki, insanın deməyə sözü olanda oynayar, hər musiqi səslənəndə yox?! Məsələn yaponlar emosiyalarını rəqslə ifadə edəndə «baxırlar, ya baxmırlar?» deyib utancaqlıq keçirməzlər. Ən çox gəzməyi sevən millət kimi yaponlar il boyu pul toplayırlar ki, istirahətlərini fərqli şəraitdə keçirə bilsinlər. İmkan tapıb başqa ölkəyə səfər edəndə bizim kimi birinci bazar-dükana qaçmır, mədəniyyət abidələrinə baxmağa gedirlər. Məsələn, fransız krallarının iqamətgahı olmuş Luvr sarayındakı rəsm ekspozisiyasını görməmiş ölkədən getməzlər. Normal turistlər kimi onlar da qrup halında özlərini daha rahat hiss edirlər. Onlar bir-bir bütün rəsmləri diqqətlə seyr edir və bütün normal turistlər kimi ən yaxşı tablonun qarşısında ayaq saxlayırlar. Əgər bütün qrupun seçimi üst-üstə düşübsə, hamı bu tablodan eyni dərəcədə bayılırsa dinməzcənə pozanı alıb rəqs etməyə başlayırlar. Bu, jestlər, hərəkətlər, mimika ilə heyranlıq bildirməyin bir üsuludur. Kənardan baxanlara elə gəlir ki, onlar bu rəqsi birlikdə hazırlayıb. Əslində isə onlar bəlkə də təzəlikcə tanış olublar. Yaponlar jestin qüdrətini bilirlər. Onlar dahi əsərlərin qarşısında ləyaqətlə təzim etməyi də bacarırlar. Amma bu mənzərəni kənardan izləyənlər həmişə gülümsəyir. Rəsm qarşısında rəqs edən insanları başa düşmək çətin olur. Xüsusilə də sovet zamanında Ermitajda tablo qarşısında rəqs edən yaponların həmişə problemi olurdu. Cır səsli ekskursiyaçı, ya da muzey gözətçisi «olmaz!»- deyə çığıraraq hamını ordan qovalayırdı.
İndi gününü sürünməklə keçirən insana necə başa salasan ki, elə bütün hayatımız özü rəqsdi. Hər səhər eyni vaxtda durub, həmişəki ritmlə işə gedirsiz. Dünənki hərəkətləri təkrar edərək ola bilər bu gününüzə bir az da emosiya qatırsız. Yaxud əksinə, problemləri həll etmək əvəzinə onların üzərindən hüznlə süzüb keçirsiz. Gündə qaytağı atanlar da, ağır-ağır tərpənənlər də həyatın ritmindən çıxa bilməz. Uzundərə problemlərin fakstot vurduğu zaman kimsə rəqs etdiyini düşünmür. Amma ritm, temp və ən vacibi məzmun varsa bu artıq rəqsdir. İnsan bunu şüurlu şəkildə edir, yoxsa əksinə fərq etməz, bu həyat adlı rəqsdir.
Dindarlar hər gün eyni vaxtda namaza durub ibadət edirlər. Bütün dünyanın müsəlmanları gündə 3, ya 5 dəfə Allah qarşısında təzim edirlər. Müsəlmanlar həftənin bir günü cümə namazına hansısa məsciddə toplaşmağı sevir. Hər bir müsəlman həyatında heç olmasa bir dəfə Kəbə daşının başına dolanmağı arzulayır. Kənardan baxanda milyonlarla insanın müəyyən rimtdə, eyni hərəkətləri təkrar etməsi rəqsi xatırlayır. Burada rəqsin məzmunu barədə sual meydana çıxmır. Ritm var, temp var, məzmun da kı, məlum. Damarlarımızda axan qan da müəyyən ritmdə tərpəşir, axışır. Hətta qan hüceyrələri də bəzi məqamlarda bir erə toplaşıb yallı gedir, sonra problemli ərazilərdə toplaşır. Elə bil ki, onlar dəqiq bilir ki, problemli ərazilərdə rəqs edənlər çox olur. Qan hüceyrələri lazım olan yerlərə oksigen daşıyıb eytiyacı ödəyəndən sonra yola düzəlir. Həmən ritmdə, tezlikdə və mütləq həmən məzmunla rəqsini davam edir. Rəqsdən sonra təngənəfəs hüceyrələr bura niyə gəldiklərini unutmurlar. Mikroskop altında hüceyrələrin rəqsi toyxanalarda masqurasını burcudan insanlar qədər eybəcər görünmür. Niyə? Çünki rimt, temp, amplituda hələ ki, rəqs demək deyil. Rəqsin mütləq məzmunu olmalıdır. Məzmun olmayanda «Yanıq Kərəmi» də, «Koroğlu» operasından Uvertüranı, lap Mosartın sonatalarını da oynamaq olar. Müəyyən ritmdə ayaqlarını yerə döyəcləyirsən, arabir şıllaq atırsan kefin istəsə bir fırlanıb fors da edirsən, vəssalam.
Dilimizdə oynamaq və rəqs etmək hər ikisi eyni mənanı verir. Amma oynamaq sözünün kökü «oyun»dur. Yəni uydurulmuş, bilərəkdən məzmun səviyəsinə qaldırılmış əyləncə. «Həyat bizimlə oynayır» deyirik. Məncə həyat bizim rəqsimizi gözləyir. Onun verdiyi ritmdə, tezlikdə amma mütləq bizim seçdiyimiz məzmunda.