Saytda azanlarchun
Saytda aznlarchun
Yazrlar
Yazarlar
Dushunurem gule-gule
Dushunurem gule-gule
Letifeler
Testler
Testler
Her sheyin xirdasi
Aforizmler
Aforizmler
Etimologiya
Kelam dolmasi
Kelam dolmasi
Qonaq otagi
Qonaq otagi
Bizimle elaqe
Karikatura
Karikaturalar

Etimologiya lüğəti

(Tərtib edəni O`Kamil)

Ofis – yəni offf! Yenə iş başladı.
Qırışmal – yəni yaxşı qablaşdırılmamış, kisələrdə qırış-qırış olmuş mal (pal-paltar)
Varvar – karvanbasanlarımız əcnəbi karvanlarna hücum edəndə əvvəlcə yüklərini yoxlayardılar ki, görək yaxşı bir şey varmı? Olanda dostlarını çağırardılar: «Var, var, gəlin».
Svetofor – yəni siftə ver. Qədimdə araba kəşf olunandan sonra şəhərlərdə dörd yol ayrıcında adam qoyurdular ki, arabalar bir-biri ilə toqquşmasın. Yolu keçəndə yabançı arabaçının yol tənzimləyəndən (keçmiş DYP) qulağının ilk eşitdiyi söz bu olurdu: «Siftə ver!»
Axmaq - Babalarımız təkallahlı olduqlarından falçı, görücü, maq, kahin-filandan zəndi-zəhlələri gedib. Ona görə boş-boş danışana deyərdilər: ax, maq! Yəni maq (falçı) kimi sarsaq sözlər danışırsan.
Axsaq - Yəni ax, ay sağlıq, sənin qədrini niyə bilmirik?
Aypara - Bu sözün yaranmasının tarixçəsi belədi. Qədim merlərimizdən biri bir gün axşam çağı balkonda uzanıb xəyalata cumubmuş ki, aya, görəsən, daha şəhərin harasını satsam, nə qədər pul qazana bilərəm? Bu vaxt Ay buludların arxasından çıxıb işvəli-işvəli gülümsəməyə başlayıb. Və merimiz hövlnak: «Ay para!» deyə qışqırıb. Yəni tapdım, əgər imkan olsa, Aydakı torpaqları lap cəhənnəmə Sulutəpə qiymətinə satsam, ay para var ha!
Axşam- Yəni qaranlıq qarışdı, ax, yenə yaddan çıxdı, şam almadıq!
General – yəni genə yer al. Keçmişdə (onda hələ ATƏT anasının qoynuna düşməmişdi, təbii ki, o üzdən onun Minsk Qrupu da yox idi) sərkərdələrimiz gedirdi, çoxlu torpaq alırdı, qayıdırdı vətənə, qılıncındakı düşmən qanı qurumamış padşah bir də dalından dəyib göndərirdi: “Əəə, yata-yata yanın ağrımadımı? Get, “GENƏ YER AL”.
Personaj- bədii əsərdə əsas olanlar xarakter və tipdir, ikinci dərəcəlilərə personaj deyilir. Necə ki, cəmiyyətdə beş-üç nəfər mağıl dolanır, qalan personalar isə ac-yalavac. Personaj – yəni ac presonalar, əksəriyyət.
Ləbbadə – yəni badə – rumka kimi dodaq
İt-al-yan – bu, bir alver növüdür ki, buna baş vuran yanır, yəni zərərə düşür. Bir sözlə, faydasız alver (it alsan, yana-yana qalacaqsan).
Bulvar – yəni pulun varsa, çıx gəz, yoxsa, qaxıl evdə otur, yüngülsaqqal olma. İkinci bir yozum odu ki, ora dilənmək üçün yaxşı yerdi, oraya çıxan adamlarda kalan pul var.
Aliment – ali təhsilli polis işçisi, keçmişdə onlar daha çox bu növ ödəmələrə məruz qalırmış
Avara – yəni ov ara, axtar.
Avatara – bu söz daha çox hind dinlərində işlənilir. Əvvəlki sözlə qohumdur. Yəni əgər hökumət xalqı yaşatmaırsa, çıx ov və ot ara. Ov olar, ət yeyərsən, olmaz ot yeyərsən. Ölməkdən nə çıxar?
UcaR – Keçmişdə adamlara heykəl qoymağa ruhanilər icazə vermədiyinə görə, padşahlara heykəl əvəzinə onların adının baş hərfinin abidəsini qoyurdular. Təbii ki, hər rayonda. Əskidə adı R hərfi ilə başlayan bir müdrik padşahımız var imiş. Herodot yazır ki, R hərfinə ən uca abidə qoyulan rayon sonralar UcaR adlanıb.
Şamxor –Bu rayonun əhalisi bir vaxtlar şam ağaclarına xor baxırmış.
Parlament – Daxili İşlər Nazirliyində perspektivi olmayan paslanan adamların parlamaq yeri.
Ödəmək – bu bir əmək növüdür ki, bunu edəndə adamın ödü ağzına gəlir.
Saziş – yəni əla iş, uğurlu müqavilə. «Kitabi-Dədə Qorqud»da bu anlamda «kəsim» sözü işlənir. Təpəgöz Oğuz elinə sitəm eləyirmiş. Gündə nə qədər adam yeyirmiş. Dədə Qorqud onun yanına gedib təklif edir ki, gəl səninlə kəsim kəsək (saziş bağlayaq). Bu cür yeməyində davam eləsən, Oğuz elində adam qalmaz, sən də acından ölərsən. Sonra razılaşırlar ki, gündə iki adam, neçə yüzsə qoyun verəcəklər. Əvəzində Təpəgöz heç kəsə hücum eləməyəcək.
SOSializm – «SOS» yəni təhlükə, təhlükəli formasiya.
Paytaxt – yəni taxt-tac sahibləriniə pay (rüşvət) verilən şəhər.
Korrektor – rüşvətin baş alıb getdiyi universitetlərin rektorları, kor olmasa, qarşısını alar.
Qanqster – yəni Qanq istəyir. Qədimdə bir sıra xalqlarda insan qurbanlığı geniş yayılmışdı. O cümlədən Hindistanda. Bir fəlakət üz verəndə deyərdilər ki, müqəddəs Qanq çayı qurbanlıq istəyir. Təbii ki, əvvəllər ölkənin mühüm adamlarının övladları qurban verilirdi. Sonralar cəsur ruhanilər dedilər ki, sevimli övladları sevimsiz başqaları ilə əvəz etmək də olar. Daha sonra itizəkalı adamlar peyda oldu. Onlar padşaha hesab verməyən varlıların uşağını oğurlayıb deyirdilər ki, Qanq iki ayağını bir başmağa dirəyib sənin balanı istəyir. Verməsən, fəlakət olacaq və camaat səbəbini səndə görəcək. Məsələn, quraqlıq olsa, camaat evini daşqalaq edəcək və s. Varlılara təklif olurdu: «Pul ver, övladını qaytaraq, Qanqı (padşahı) razı salaq». Bu söz beləcə yaranıb. Mənə elə gəlir ki, «qanqster» sözünü milliləşdirib əvəzində Kürster, Arazster, Vələvələçayster və s. də demək olar.
Aqamemnon – Hər bir padşah öz təbəələrini dözümlü hala gətirmək üçün çox əziyyətlər çəkib. Bambılı xalqlar qədimdən bəri çoxlu üsyanlar edib, padşahları rahat yaşamağa qoymayıb. Amma elə padşahlar olurdu ki, o, zülm edəndə xalq lazımi qədər dözüm göstərə bilirdi. Belə taleyi olan padşahlara qədim Yunanıstanda Ağaməmnun deyirdilər.
İnhisar - yəni bura hasarlanıb, kənar şəxslər girə bilməz. Əgər tropik gözəli bananın bir kiloqramının qiyməti qonşu Gürcüstanda və Rusiyada bir dollar civarında, Azərbaycanda isə iki dollar yarıma yaxındısa, demək, bu sektor hasara (inhisar) alınıb. Əlini üz, əgər banan gətirmək istəyirsənsə, sərhəddən buraxmayacaqlar, deyəcəklər get silah gətir, olar, amma banan olmaz. Olsa, adamın gözünə mil çəkərlər.
Milçək – milçək, yəni çibin çox ürəkbulandıran və xuliqan heyvandı. Adamın yaxasını tanıdımı, əl çəkən deyil. Necə qurtulmalı? Öldürmək olmaz, o da bir candı, jana qıymaq yaxşı deyil. Ona görə bir çıxış yolu var: tut və gözlərinə mil çək, nə səni görsün, nə də qanını sormaq üçün tamahlansın.
Karyera – «kar» iş deməkdi, «yer» də məlum. Yəni iş yeri.
Yekəxana – böyük evi, imarəti olan adam. Adamın imarəti nə qədər yekə olsa, yerişi, duruşu, fısıltısı da o qədər əhatəli olar.
Koramal – amalı şikəst olan adam
Girəvə – yəni dəvət eləyirlərsə, heykəl kimi kandarda nə durmusan, gir evə, belə fürsət bir də ələ düşməz.
Lakin – la ərəbcə «–sız» deməkdir. “Laməkan” məkansız, “lakin” də kin-kifirsiz deməkdir. Yəni əgər görsən ki, zalıma gücün çatmır, başını aşağı sal, ailəni dolandır, amma nəbadə kin saxlayasan.
A-dam – yəni damı (evi) olmayan. Ruslar da evi olmayana damsız deyirlər (bez krışi nad qolovoy). Adamın, yəni əsl insanın evi olmaz. Olsa da, o vaxt olar ki, bütün diribaş həşəratların, onların oğlunun, qızının, nəvə-nəticəsinin, oynaşının… hərəsinin ölkədə və xarijdə altı-yeddi evi, bağı, hətta itinin belə lüks damı olsun. Bundan sonra, ya qismət… növbət ADAMA gələ, ya gəlməyə…
A-dil – yəni dili olmayan. «Dil» ürək deməkdər. Dilavər, yəni ürəkli. «Adil» ədalətli deməkdi, həm də ürəksiz. Adil adamın işi getməz. Ələlxüsus dövlət başçısı olarsa. Sanisteban deyir ki, daxili amillər hesabına dövlət çevrilişi iki halda olur: ya güc strukturları başçının kontrolundan çıxır, ya da onlara əmr verməyə başçının dili çatmır - ürəksiz olur.
A-bad – yəni badsız –küləksiz. Səliqə və təmizlik o şəhərdə olmur ki, orada yaxşı mer olsun, o şəhərdə olur ki, bad - külək olmasın. Bakı isə «Badkubə» - küləklər şəhəridir. Ona görə şəhərimizin dünyanın ən çikrli paytaxt şəhəri olmağında cənab Abutalıbovun bir qırtım da günahı yoxdur.
A-ram – yəni RAM-ı olmayan. RAM çox olanda kompüter sürətli olur, az olanda aram (yavaş) olur.
A-sim – simi olmayan. İnjə nüktələrdən danışanda adama deyirlər: “Sarı simə vurma” yəni məni kövrəltmə. Adətən, hər kəsin daxilində tutumuna görə müxtəli sayda simlər olur. Asimlərin daxilində sim olmur (klaviş olur, olmur - deyə bilmərəm)
A-zad – pardon, yəni zadı olmayan. Nədi zəhrimarın adı? Hə, kompleksi.
A-nar – yəni narı olmayan. Məncə, göyçaylılara «Anar» adı qoymaqlıq bir az qəbahətə bənzəyir. Bakıda yaşayırsa, bu, başqa məsələ.
A-zər – zəri – qızılı olmayan
A-zər-bay-can – zəri olmayanların bay olduğu (məhv olduğu, zillətə düşdüyü) ölkə.
A-şiq – «şiq» moltanıca ağıl deməkdir. Yəni ağılsız. Eşqə düşən adamda ağıl nə gəzir. Eşq başa girdimi, ağıl məzuniyyətə çıxır.
A-rzu – yəni ruzusu daşdan çıxan. Zatən ruzusuzluq onlarda bir aqressiya yaradır. Belələri «QAZel» sürücüləri və «xozyayka»lar üçün təhlükləidir.
A-kif – kiflənməmiş